Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti tarix va falsafa kafedrasi

Помирда чегараланиш ўтказилиши натижасида Шуғнон, Рошаннинг шарқий қисми ва Воҳаннинг шимолий қисми Бухоро амирига идора қилиш учун топширилди. 1900 йил 4 июлда мазкур бекликлар аҳолисига ҳар йили амирга хирож, закот молиёт тулаш мажбурияти юкланди.
Биринчи жаҳон уруши даврида амирлик аҳолисининг турмуш даражаси янада пасайиб кетди. Халқнинг аҳволи шу даражага тушиб қолганлигининг асосий сабаби амалдорларнинг бебошлиги эканлигини кузатган рус полковниги Д.Логофет Бухорони «ҳуқуқсизлар мамлакати» деб атаган эди.
Buxoro amirligidagi soliqlardan aholining 90 foizini tashkil etuvchi dehqonlar hammadan ko`p aziyat chekardi. Dehqonlardan ko`pi kasodga uchradi va shaharlarga yollanib ishlash uchun ketib qolishdi. Soliqlarni to`lash uchun ular olibsotarlar, sudxo`rlar, yirik zamindorlar yerlarida mehnat qilishga majbur bo`lishar edi.
Dehqonlar zulm bilan murosa qila olmay, zolimlarga qarshi oshkora qarshi chiqdilar. 1916-yildan keyin dehqonlar qo`zg`alonlari yalpi ommaviy harakatga aylanib, amalda amirlikning barcha bekliklarini qamrab oldi. Norozilik chiqishlari aksariyati stixiyali, uyushmagan bo`lsa-da, ular amirlik hokimiyatini nuratib borardi.
Amir Muzaffar hukmronligi davrida (1860—1885) ijtimoiy zulm haddan oshdi. Bu davrda soliqqa tortishda pul ko`rinishidagi yig`imlar yetakchi o`rinni egallagan edi. Ishlab berish majburiyatlari ko`rinishidagi ishbay renta ham keng qo`llanardi.
Бухоро амирлигида энг асосий солиқ бу ердан олинадиган хирож солиғи эди. Бу солиқ амлокдор ва оқсоқоллар иштирокида ҳосил пишиб етилган пайтда ҳосилга қараб белгиланган. Ҳажми эса ҳосилнинг учдан, тўртдан айрим ҳолларда бешдан бир қисми кўринишида бўлган. Деҳқонлар амлокдор учун 10 ботмон ердан 0,5 pud кафсан солиғини, доруғалар учун кафсани доруға (ҳосилнинг кам ҳажмдаги маълум қисми) ҳам тўлаганлар. Ундан ташқари амир далаларни айланганда, ҳарбий ҳаражатлар пайтида ҳам қўшимча солиқ ва тўловлар олинган.
Қонуний ер солиғидан ташқари ер эгалари ҳар бир таноб боғ ёки томорқадан махсус таноб пули ва ем-хашак етиштирадиган ерлардан алаф пули олинган. Улар умумий номда танобона деб ҳам юритилган. Бу солиқлар ерларнинг бозор жойлашган жойга узоқ яқинлигига қараб ҳажм житҳатдан фарқ қилган.
Кейиечалик амирликнинг солиқ тизимига бироз ўзгартиришлар киритилади. Яъни, полиз экинлари экиладиган ерлар учун қўш пули жорий этилган. Кейинчалик бу солиқ полиз экинлари экмайдиган бошқа ерларидан ҳам олинадиган бўлган.
Амирликдаги яна муҳим солиқлардан бири – закот эди. Закот давлатнинг мол-мулкидан оладиган солиғи бўлиб, мол-мулк нархининг 1/40 ҳажмида ундирилган. Бу солиқнинг энг даромадли томони маҳсулотларга солиқ солиш, шунингдек, савдогарларнинг маҳсулот учун олиб келган пулларига солиқ солиш бўлган. Закот маҳсулотлардан бир неча марта ундириб олинган. Чорвачилик туманларида закот маҳсулот кўринишида (бешта туядан битта қуй ёки эчики, қирқта қуйдан битта қуй ёки эчки каби) ундирилган.

• Урушлар даврида фавқулодда солиқ – жул ундирилган. Ундан ташқари
• савдо-сотиқдан даллоли,
• бошқа вилоятлар ва давлатлардан олиб ўтилаётган маҳсулотлар учун бож,
• дарёдан маҳсулотни қайиқда олиб ўтгани учун сув пули, 
• бозордаги савдо жойи учун пули тахтажой,
• бир жуфт омоч тортадиган от ёки ҳўкиз учун яксара (бир ботмон ғалла),
• омоч тортадиган битта от ёки ҳўкиз учун нимсара (ярим ботмон ғалла) каби солиқлар олинган.

Янги ариқлар ва каналлар қазиш эскиларини тозалаш учун маҳаллий аҳоли ҳашарларга жалб этилган. Оммавий жамоат ишларига иштирок этмаганлардан шариатга кўра, боқипули деб аталаувчи жарима олинган. Солиқлар, тўловлар ва жарималар пул ва маҳсулот кўринишида, маҳаллий солиқ йиғувчилар ҳамда амир тайинлаган кишилар томонидан йиғиб олинган.