Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti tadbirkorlik va boshqaruv fakulteti

4. To‘lov vositasi.

5. Jahon puli.

Pul o‘z xizmati mazmuni va miqyosiga qarab turli toifalarga bo‘linadi:

1. Xazina biletlari - bunda pul oddiy muomalada ishlatiladi.

2. Banknot-kredit pullari - bunday pullar qarz olish va byerish jarayonida ishlatiladi.

Pul tovar sifatida qiymatga ega. Hozirgi kunda pulning qiymatidan turli ko‘rinishlarida foydalanilmoqda. Ya’ni, qog‘oz pullarga tovar va pulli xizmatlar ekvivalent almashinadi. Bundan tashqari bank cheklaridan va kredit kartochkalaridan ham keng foydalanilmoqda.

Pul muomalasidagi eng asosiy masalalardan biri mamlakatda zarur bo‘ladigan pul massasini aniqlash va muomalaga chiqarish hisoblanadi. Bu esa makroiqtisodiyotning asosiy muammosi bo‘lib, davlat tomonidan tartibga solib turiladi. Pul massasi muomalaga chiqarilgan metall tangalar va qog‘oz pullar (xazina va bank biletlari)ning jami miqdoriga teng. Xo‘jalik muomalasidagi pul vositalarining umumiy hajmiga naqd puldan tashqari banklarning joriy hisobdagi pul vositalari ham kiradi

Pul agregatlari Xozirgi zamon bozor iqtisodiyotida pul massasining asosini tashkil etuvchi Yoki pul agentlarini bilish eng zarur muammolardan biridir. CHunki, pulning eng samarali miqdordagi massasini chiqarish uning harid qobiliyati barqarorligini ta’minlaydi. Pulning harid qobiliyati barqarorligi tovar va xizmatlar narxi keskin o‘zgarishining oldini oladi. Xozirgi davrda O‘zbekistonda pul muomalasi ikki ko‘rinishda yuritiladi:

1. Naqd pul muomalasi;

2. Naqd bo‘lmagan pul muomalasi.

Rivojlangan mamlakatlarda zarur bo‘lgan pul miqdorini aniqlashda «SHartnoma tuzish uchun pul Yoki tor ma’nodagi pullar» - M1 va «Keng ma’nodagi pullar»- M2;M3;M4 miqdori hisoblanadi.

M1-tanga pullar, qog‘oz pullar, joriy hisobdagi pullar va yo‘l cheklarini;

M2-M1 va tezkor jamg‘arma hisoblarini;

M3-M2 va likvidli qimmatli kog‘ozlarni o‘z ichiga oladi.

M3 = M2+LKB+BTM+KQMM;

Bu yerda:LKB-likvid qimmatli kog‘ozlar (obligatsiyalar, syertifikatlar, xazina majburiyatlari va boshqalar);