Denov tadbirkorlik va pedagogik

II-bob.Firma daromadlari va xarajatlari haqida tushuncha
2.1.Daromadni shakllantirish manbaalari. Yillik daromad tushunchasi
Yillik daromad - sof daromadga qaraganda kengroq tushuncha. Uning asosiy qismida u yillik daromad tushunchasiga yaqin. Kompaniyaning bir yil davomida oʼz mijozlariga tovarlar va xizmatlarni sotish orqali olgan pul miqdorini aks yettiradi. Daromad doimo sof foydadan koʼra katta ishlab chiqarish va sotish jarayonida kompaniyaning barcha xarajatlarini oʼz ichiga oladi. Daromad manbalari tovarlar yoki xizmatlar sotishdan, investitsiya yoki moliyaviy faoliyatdan daromad boʼlishi mumkin. Belgilangan qiymat asosiy faoliyatdan olingan daromadga tegishlidir, chunki u korxonaning mavjudligining maʼnosini belgilovchi shaxsdir. Yillik daromad miqdori kompaniya assortimenti, sotish, narxlanish va marketing siyosatining samaradorligiga bogʼliq. Daromad, minus soliq, isteʼmol va investitsiya maqsadlarida foydalanish mumkin. Isteʼmol fondi toʼlovlar va boshqa toʼlovlarga yoʼnaltirilgan. Investitsiya jamgʼarmasi kompaniya faoliyatini rivojlantirish va diversifikatsiya qilishning manbai sifatida xizmat qiladi. Marginal foydani hisoblash, ayniqsa, bir nechta mahsulot ishlab chiqaradigan korxonalarda tezkor tahlilning muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Ulardan qaysi biri maksimal daromad keltirayotganini baholash uchun marginallikni aniqlash kerak daromadlar har bir kishi uchun. Koʼrsatmalar Marginal daromadlar korxona sof foydasining umumiy qiymatini va qattiq ishlab chiqarish xarajatlarini qoplash miqdorini anglatadi. Ruxsat yetilgan xarajatlar chiqim hajmiga bogʼliq yemas, balki vaqtga bevosita bogʼliq. Bunga, masalan, binolarning ijarasi va xavfsizligi, soliq toʼlovlari va boshqalar kiradi. Shunday qilib, formula hisoblash quyidagi kabi koʼrinadi: MP = PE - ZPER, bu yerda MP MPN daromadlar, Pe - sof daromadlar, Zp - oʼzgarmaydigan xarajatlar. Chiqarish hajmi qanchalik katta boʼlsa, qattiq qiymatning nisbati uning birlikga tushadi va aksincha. Bu, oʼz navbatida, qiymatni kamaytirish yoki kamaytirishga taʼsir qiladi. Tovarlarning birligi qiymatining sotilishi sotishning deyarli xarajatlarini qoplaydigan jismoniy hajmi buzilish nuqtasi deb ataladi. Formuladan bu aniq miqdorda miqdorga rioya qilmaydi marginal daromad toʼgʼridan-toʼgʼri narxga bogʼliq, aksincha, xom ashyo sotib olish va tayyor mahsulot sotish bahosidagi farq. Shunday qilib, potentsial daromadni oshirish uchun ikki usul mavjud: arzon materiallarni sotib olish, ishlab chiqarishni kengaytirish yoki belgilashni oshirish. Har qanday tadbirkor uchun bu ikki usul jozibador koʼrinadi, lekin uni haqiqiy bozorda qilish oson yemas. Birinchidan, bozordagi narx raqobati mavjud boʼlib, unda narxning koʼtarilishi mumkin boʼlmagan maʼlum bir joyda marginal narx belgilab qoʼyiladi. Bundan tashqari, davlat tomonidan muayyan cheklovlar belgilanadi. Ikkinchidan, arzon materiallar sababli, mahsulot sifati ham pasayib ketadi, shuning uchun tezroq yoki kechroq talab tushadi, savdo hajmi yesa prognozga mos kelmaydi. Bu holatda chiqimlar ikkita boʼlishi mumkin: tovarni boshqasiga almashtirish (tor fokusga yega boʼlgan kompaniyalar uchun) yoki bir nechta narsalarning qaysi biri yaxshiroq sotilganini hisoblab, uning ustida ishlab chiqarish kuchlarini jamlang. Har bir turdagi mahsulot uchun marginal foyda ulushini hisoblang. Ularning qaysi firma daromadiga koʼproq hissa qoʼshayotganiga qarang. Qabul qilingan maʼlumotlarga asoslanib, mahsulotning ustuvor guruhini tashkil yetadi.