Demografik statistika

Bank va banklar faoliyati statistikasi.

Bozor iqtisodiyotini banklarsiz tassavur ham qilib bo’lmaydi. Ularni bozor mexanizmi bo’laklari ichida, shu mexanizmning «motori» deb atashadi. Bugungi kunda bu «motorlar» soni va turi juda ham ko’p (O’zbekistonda 2009 yil boshiga banklar soni 30), ular bajaradigan ish va xizmatlar soni (yirik banklarda 100 dan ortiq xizmat turi mavjud) undan ham ko’p. Banklarning quyidagi turlari mavjud: Markaziy bank (asosiy maqsadi - milliy valyutani barqarorligini ta’minlash); tijorat banklari (ularni «kredit supermarketlari» yoki
«moliyaviy univermaglar» ham deb atashadi); ixtisoslashgan moliya - kredit muassasalari: investitsiya banklari; jamg’arish idoralari; sug’urta kompaniyalari; pensiya fondi; investitsiya kompaniyalari.
Mulk formasi bo’yicha banklar bo’lishi mumkin: davlat, xususiy, aktsionerlar banki, kooperativ, munitsipial, aralash banklar. Xalqaro banklar mavjud: jahon banki, xalqaro rivojlanish va qayta qurish banki. Xalqaro banklar transnatsional va ko’p natsional banklarga bo’linadi. Transnatsional bank bo’lishi uchun, bank kamida 5 ta mamlakatda o’zining «qiz» tashkilotiga ega bo’lishi kerak.
O’zbekistonda, boshqa rivojlangan mamlakatlar kabi, banklar tizimi ikki pog’onalidir: O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki va tijorat hamda maxsus banklar.
Qonun bo’yicha (21. XII. 1995 yilda qabul qilingan «O’zbekiston respublikasi Markaziy banki to’g’risidagi» qonun) Markaziy bankga quyidagi vazifalar yuklatilgan. Ularga: monetar siyosatni va valyutani tartibga solish sohasidagi siyosatni shakllantirish, qabul qilish va amalga oshirish; O’zbekiston Respublikasida samarali hisob-kitoblar tizimini tashkil qilish va ta’minlash; barcha banklar faoliyatini uyg’unlashtirish va ular ustidan nazorat qilish; mamlakatning rasmiy oltin-valyuta zaxaralarini saqlash va boshqarish; boshqa bank muassasalarining majburiy zaxiralarini saklash va boshqarish; moliya vazirligi bilan birgalikda davlat
byudjetini kassaviy bajarilishi ta’minlash; milliy valyutani muomalaga chiqarish; pul muomalasini tartibga solish va boshqarish, milliy valyutaning boshqa valyutalarga nisbatan kursini aniqlash va ayirboshlash.

107.