Dekart koordinatalari. Tekisli

2. Тekislikda koordinatalar sistemasi

Тekislikda yotgan ixtiyoriy О nuqtadan o’zaro perpendikulyar bo’lgan ikkita х va у to’g’ri chiziqlar o’tkazamiz. Bu to’g’ri chiziqlar koordinata o’qlari deb nomlanadi.

х o’qi odatda gorizontal holda chizilib, abssissalar o’qi, у o’qi esa vertikal holda bo’lib, ordinatalar o’qi deb ataladi. Ularning kesishish nuqtasi koordinatalar boshi deb nomlanadi va u koordinatalar o’qini musbat va manfiy qismlarga ajratadi.
Koordinata o’qlari х va у larni ОХ va ОУ ko’rinishida belgilaymiz. ОХ o’qning О nuqtadan o’ngda joylashgan qismini – musbat, chapdagi qismini esa manfiy, shuningdek, ОУ o’qning О nuqtadan yuqori qismi musbat, pastki qismini esa – manfiy deb qabul qilamiz.
y
. 5
. 4
II . 3 I
. 2
. 1

-4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4
x
. . . . . . . . x
.
.-2
III .-3 IV
.-4
Koordinatalar o’qi tekislikni to’rtta qismga, ya’ni chorakka ajratadi. O’qlardan bir xil masshtab birligida (uzunlik o’lchovi) kesmalar ajratamiz va ularga mos sonlar qo’yib chihamiz. Natijada, to’g’ri burchakli koordinatalar sistemasi hosil bo’ladi.
Тekislikdagi har bir nuqtaning o’rnini ikkita qiymat (ya’ni son) aniqlaydi. Boshqacha aytganda, bitta nuqtaga ikkita qiymat mos keladi va aksincha, ikkita qiymat bitta nuqtani belgilaydi.
Nuqtaning koordinatalari qavs ichida – х,у ko’rinishida yoziladi. Agar nuqta biror harf, masalan,  bilan nomlansa, bu nuqta koordinatalari bilan х,у ko’rinishida yoziladi. Ba’zi misollarni ko’raylik.
1-misol. Тekislikda quyidagi nuqtalarni yasang: А3;5,В2;4.
y