Декабрь 2020 17-қисм

Декабрь  2020  17-қисм

Тошкент

nuqtaning  Kinetik  energiyasi:bunda  t0  —  moddiy  nuqtaning  tinch  holatidagi  massasi,  s  — 

yorugʻlikning vakuumdagi tezligi, tos2 — moddiy nuqtaning tinch holatidagi energiyasi.

Potensial energiya - mexanik tizim umumiy energiyasining maʼlum ulushi. U shu tizimni tashkil 

etgan zarralarning oʻzaro joylashishi va tashki kuch maydonidagi (mas, gravi-tatsion maydon) 

vaziyatiga  bogʻliq.  Potensial  energiya  tushunchasi  konservativ  (kinetik  va  potensial  energiyasi 

oʻzgarmay qoladigan) tizimlar uchun oʻrinlidir, yaʼni bunday tizimga taʼsir qilayotgan kuchlarning 

ishi tizimning boshlangʻich va oxirgi vaziyatiga bogʻliq.

Mexanik  ish.  Kuch  yo’nalishi  ko’chish  yo’nalishi  bilan  mos  tushgan  holda  kuch  modulini 

ko’chish moduliga ko’paytmasiga teng bo’lgan A skalyar kattalik kuchning ishi deb ataladi.

N ta jismda iborat tizim yopiq tizimni tashkil etayotgan bo`lsin. Тizimdagi jism masalarini m1, 

m2.....mn, har bir jismning fazodagi vaziyatini aniqlovchi radius-vektorlarni r va har bir i-jismga 

tizimdagi boshqa jismlarning ko`rsatayotgan ta’sir kuchlarini Fn deb belgilaylik va bu kuchlar 

faqat konservativ kuchlardan iborat bo`lsin, i-jism uchun Nyutonning ikkinchi qonunini tadbiq 

etilsa, quyidagi ifodaga ega bo`linadi:

Kuzatilayotgan i-jism shu ta’sir etayotgan kuchlar tufayli dt vaqt ichida dr siljigan bo`lsin, (1) 

ning ikkala qismini dr1 ga skalyar ko`paytiramiz:

 bunda, 

 

ekanligini e’tiborga olib (2) formulani quyidagicha yozamiz:

bunday formulalarni tizimdagi barcha jismlar uchun yozib, ularni mos ravishda

qo`shib chiqsak:

 hosil bo`ladi. Bu formuladagi i-jism kinetik 

 energiyasining,  

esa, tizim kinetik energiyaning o`zgarishini ifodalaydi, ya’ni:

(4) ifodadagi 

---

54