Декабрь 2020 17-қисм

Декабрь  2020  17-қисм

Тошкент

MATEMATIKA  FANINI O’QITISHDA O’YINLI TEXNOLOGIYALARDAN 

FOYDALANISH USULLARI

Raximova Salomat Xudashukurovna

Xorazm viloyati Bog’ot tumani 1-son umumiy 

o’rta ta’lim maktabi matematika fani o’qituvchisi

Tel:[phone]

Xudayberganova Iqbol Erkinbayevna

Xorazm viloyati Bog’ot tumani 1-son umumiy 

o’rta ta’lim maktabi matematika fani o’qituvchisi

Tel:[phone]

Annotatsiya:    ushbu  maqolaning  mazmun  mohiyati  quyidagicha,  bugungi  kunda    barcha 

sohalar  qatori  ta‘lim  sohasida  yuz  berayotgan  o‘zgarishlar,  dars  jarayonini    samarali    tashkil  

qilishdagi    zamonaviy    pedagogik    texnologiyalar,    matematika    darslarida    o‘quvchilarning  

aqliy    zakovatini,    mantiqiy    salohiyatini    yanada    oshirish  maqsadida  ―Zakovat  intellektual 

mashg‘ulotlaridan foydalanish usullari.

Kalit  so’zlar:  mantiqiy  fikr,  aql,  matematika,  tenologiya,  samarali usul, ta‘lim. Maktab  

o‘quvchilarining  yosh  xususiyatlarini  hisobga  olib,  fanni  o’qitishda g‘oyat  samarali  bo‘lgan  

qator  o‘yinli  texnologiyalar  ishlab  chiqilgan. 

Mutaxassislarning    fikricha,    insonning    asosiy    faoliyat    turi    uch    ko’rinish:    mehnat 

faoliyati,  o‘yin  faoliyati,  o‘quv  faoliyatida  shakllanadi.  Ularning  barchasi  o‘zaro bog‘liq  

holda  sodir  bo’ladi.  Ta‘kidlashlaricha,  bolalarning  maktabdagi  o‘quv materiallari asosidagi 

aqliy harakatlarini shakllanish qonuniyatlari o‘yin faoliyatlarida tarkib topadi. O‘quvchini aqliy 

rivojlantirishga yordam beruvchi quyidagi guruhdagi o’yinlarni ajratish mumkin.

1-guruh. Buyumlar  va  predmetlarga  bog‘liq  bo’lgan  predmetli  o‘yinlar.  Bunda  o‘quvchi  

o‘yinchoq-predmet  orqali  moddiy  olamni,  ularning  xususiyatini  anglashi mumkin.

2-guruh. Intellektual  faoliyatni  shakllantiruvchi  sujetli-rolli  ijodiy  o‘yinlar. 

Masalan,  ―Baxtli  tasodif,  ―Nima?  Qayerda?  Qachon?  va  boshqalar.  Bunday o‘yinlar  

nafaqat  ko‘ngil  ochuvchi  vosita,  balki  ulkan  evristik  va  ishontiruvchi energiya manbaidir.

3-guruh. O‘quvchining  aqliy  qobiliyatini  rivojlantiruvchi  tayyor  qoidalarga  asoslangan  

didaktik    o‘yinlar.    Qoidalarga    ko’ra,    u    o’quvchidan    anglashni,    taqqoslashni,  qismlarga 

ajratishni, umumlashtirishni, muhimi bilishni talab etadi.

4-guruh.  Kattalarning    kasbiy    faoliyatlarini    ifodalovchi    texnik-konstruktorlik    o‘yinlari. 

Ular o‘quvchida o‘z ishini rivojlantirish, zaruriy  materialni yig‘ish, o‘zini va o‘zgalar faoliyatini 

tanqidiy baholash imkoniyatlarini hosil qiladi. Mehnat faolligi bilish faolligiga undaydi.

5-guruh. Psixik  muhitda  sodir  bo’luvchi  intellektual  o‘yinlar.  O‘quvchilarning  tayyorgarlik  

darajalarini    ko’rsatuvchi    taqqoslash    imkonini    beruvchi,    musobaqa    asosida  o‘tkaziladigan 

o‘yinlar. 

Tajribalardan  kelib  chiqib,  quyida  matematika  fanini  o‘qitishda  samarali  qo‘llash mum-

kin bo’lgan o‘yinli texnologiyalardan namunalar keltirib o‘tamiz. 

―Xo‘p o‘yini. Bu o‘yinda ikki va undan ortiq o‘quvchi ishtirok etishi mumkin. 

Bunda 1 dan  boshlab natural sonlarni sanash lozim. Har 3 ga karrali son kelganda bu sonni 

aytmay ―Xo‘p deyiladi. Agar qatnashchi 3 ga karrali sonni aytib qo‘ysa yoki to‘xtab qolsa o‘yinda 

yutqazadi. Qolgan o‘yinchilar o‘yinni keyingi kelgan sondan boshlab  davom  ettiradi.  O‘yin  bitta  

o‘quvchi  qolguncha  davom  ettiriladi  va  g‘olib aniqlanadi.

Masalan: 1,2,xo‘p, 4,5,xo‘p, 7,8,xo‘p, 10,11,xo‘p.

―Matematik  atamalar  o‘yini.  Bu  o‘yinda  ham  bir  necha  kishi  ishtirok  etishi  mumkin. 

O‘quvchilar bir qator bo‘lib turishadi va navbat bilan har biri matematik  atama aytishadi. Bunda 

bir o‘quvchi aytgan atamani boshqa o‘quvchi aytib qo‘ysa, u o‘yinni  tark  etadi.  Agar  atamani  

bilmay   5  soniya  to‘xtab  qolsa  ham  o‘yinni  tark etadi.  O‘yin  bitta  g‘olib  qolguncha  

davom  ettiriladi.  Masalan:  son,  kesma,  nur, modul, bo‘lish, ko‘paytirish.

O`yin orqali o`quvchilarni topqirlik, sezgirlik, hozirjavoblikka o`rgatiladi.

---

51