Декабрь 2020 17-қисм

Kalit  so‘zlar:  metodika,  natijaviy  formula,  metodologik  asos,  bilimlarni  o‘zlashtirish, 

matematik tushuncha

Bizga  ma’lumki,  matematika  o‘qitish  metodikasi  fani  pedagogika  fanining  ma’lum 

bir  bo‘limi  bo‘lib,  u  matematika  fanini  o‘qitish  qoidalarini  o‘rganish  bilan  shug‘ullanadi. 

Matematika o‘qitish metodikasi matematika fanini o‘qitish qonuniyatlarini о‘rganish jarayonida 

pedagogika, mantiq, psixologiya, matematika, lingvistika va falsafa fanlari bilan uzviy aloqada 

bo‘ladi. Boshqacha aytganda, maktabda matematika o‘qitish muammolari mantiq, psixologiya, 

pedagogika, matematika va falsafa fanlari bilan uzviy bog‘liqda hal qilinadi. Matematika o‘qitish 

metodikasining metodologik asosi bilish nazariyasiga asoslangandir. Matematika fanining nazariy 

qismlarini  o‘rganish  matematik  masalalarni  yechish  maqsadida  amalga  oshiriladi.  Matematika 

fanini  o‘rgatish  matematik  masalalarni  yechish  bilan  birgalikda  olib  boriladi.  Matematikani 

o‘rganish  masala  yoki  misollar  yechish  orqali  amalga  oshiriladi.  Aytilganlardan  ko‘rinadiki, 

jamiyat rivojlanishining har bir bosqichida masalaning roli va uning o‘rniga har xil baho berib 

kelingan.  1966-  yili  xalqaro    matematiklar  simpoziumida  matematik  masala  va  misollarni 

yechish  o‘quvchilaming  faqatgina  matematik  faoliyatlarini  shakllantiribgina  qolmay,  balki  ana 

shu  fanga  doir  bilimlarni  o‘zlashtirish  va  uni  amaliyotga  tadbiq  qilishga  ham  xizmat  qiladi, 

deyiladi. Aytilgan har bir bosqichni aniq mavzu materiallari asosida ko‘rib chiqamiz. 

1. Darsda “Ikki burchak yig ‘indisining sinusi” nomli mavzuni o‘quvchilarga tushuntirsak, ular 

chiqarilgan natijaviy formuladan foydalanib mavzu materialiga doir misollami yecha oladilar. 

Matematik tushunchalami o‘rganish matematik misol va masalalami yechish bilan birgalikda 

olib boriladi, chunki o‘qituvchi yangi o‘rganiladigan matematik tushunchaning ta’rifini bergandan 

keyin uning analitik ifodasini yozadi. Masalan a

x

=b, a≠1 ko‘rinishdagi tenglamaga ko‘rsatkichli 

tenglama  deyiladi  deb  ta’riflangandan  so‘ng,  quyidagi  ko‘rinishdagi  ko‘rsatkichli  tenglamani 

ifodalovchi misollarni ko‘rsatish mumkin: 3

х

 = 27; 2

х

 = 16; 5

х

 = 125;...

O‘qituvchi a

x

 =b ko‘rinishdagi tenglamaning yechimini geometrik nuqtai-nazardan ko‘rsatib 

berishi  maqsadga  muvofiqdir.  O‘qituvchi  o‘quvchilarga,  agar  koordinatalar  tekisligida  ikki 

funksiya grafigi o‘zaro kesishsa, ular kesishish nuqtasining absissasi ana shu funksiyalarni tenglash 

natijasida hosil qilingan tenglamaning yechimi bo‘lishini takrorlagandan so‘ng a=b tenglamani 

ham  y=a

x 

ва  у=b  ko‘rinishlarda  yozib,  ularning  har  birining  grafigini  chizib,  bu  grafiklarning 

kesishish nuqtasining absissasini x=log

a

b deb belgilash qabul qilinganligini tushuntirishi lozim. 

Bundan ko‘rinadiki, a

x

=b tenglamaning yechimi x=logab bo‘lar ekan. (3

X

=27) —> x = log

3 

27 

= log

3

3

3

 = 3 log

3

3 = 3.

---

33