Декабрь 2020 10-қисм

Декабрь  2020  10-қисм
Тошкент
BOSHLANG‘ICH SINFLARDA MATEMATIKA DARSLARIDA ARIFMETIK 
AMALLAR BAJARISH TARTIBINI TUSHUNTIRISH USULLARI
Aminova Dilshoda Shavkatovna
Samarqand viloyati Samarqand tumani
37-maktab boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
Annatatsiya:  Ushbu  maqolamda  matematika  darslarida  arifmetik  amallar  bajarish  tartibini 
o‘tishda foydalanadigan usullar haqida yozilgan
Kalit so‘zlar: Amallar, sinlar, ko‘p xonali sonlar.
Ta’lim-tarbiya  jarayoni  sifati  va  samaradorligini  oshirish  kelgusi  taraqqiyotimizning  asosi 
ekanligi ma’lum. Bu haqda prezidentimizning quyidagi so‘zlari ibratlidir:
“Shuni unutmasligimiz kerakki, kelajagimiz poydevori bilim dargohlarida yaratiladi, boshqacha 
aytganda, xalqimizning ertangi kuni qanday bo‘lishi farzandlarimizning bugun qanday ta’lim va 
tarbiya olishiga bog‘liq”.
Boshlang‘ich sinf matematika darslarida ilg‘or pedagogik texnologiyalardan foydalanib dars 
o‘tilsa, o‘qitish jarayoni takomillashadi.
Boshlang‘ich sinflarda arifmetik amallar bajarishni bog‘lanish va bilimlarni muvofiqlashtirish 
tamoyilai asosida o‘quv fanlarining ichki bog‘likligi va o‘quv fanlari aro uzviylikni ta’minlashga 
xizmat qiladi.
Boshlang‘ich  sinflarda  arifmetik  amallar  bajarish  talablarining  o‘quvchilar  tomonidan 
bajarilishi ularning zarur bilim, malaka va ko‘nikmalarni egallashlariga yordam beradi. Shunindek, 
arifmetik amallarni boshlang‘ichda o‘rganish uslubi ham mukammallashtirilgan. Kichik yoshdagi 
o‘quvchilarni o‘qitishning barcha bosqichlaridan ularning tiklash faollashtirishga tayanch izohlar 
va  kuzatishlarni  o‘z  vaqtida  umumlashtirishga,  ayirim  masalalar  orasidagi  o‘zaro  bog‘lanishni 
tayinlashda, bolalarda mustaqil ishlash o‘quvlarini paydo qilishda qaratilgan yangi ilmiy asoslan-
gan usul va uslubdagi maktab dasturiga kiritilgan.
O‘quv  soatlarini  o‘quv  yilli  bo‘yicha  taqsimlanishida  o‘rganilayotgan  sonlar  sohasini  asta-
sekin kengayib borishi kuzatiladi.
-  1-sinf 1 dan 20 gacha sonlar
-  2-sinf 1 dan 100 gacha sonlar
-  3-sinf 1 dan 1000 gacha sonlar
-  4- sinf 1 dan 1000000 gacha sonlar
Va xakozo, ya’ni ko‘p xonali sonlar o‘rganiladi. Arifmetik amallarga doir mavzular ko‘p xonali 
sonlarga bo‘lib o‘rganiladi. Har bir ko‘p xonali sonlar o‘z mazmuniga ko‘ra sistematik arifmetika 
darsining asosiy masalalarni aks ettiradi, shuning uchun o‘quvchilar u yoki bu chegaralar ichida 
sonlar ustida amallarni o‘rganar ekanlar, umuman arifmetikaning mohiyati to‘g‘risida tasavvur 
hosil qiladilar. Har gal yangi sonli mavzu asosida amallar bajarishga qayta-qayta murojaat etish 
eng  muhim  arifmetik  tushunchalarning  mazmunini  chuqurlashtirish  va  kengaytirishga  imkon 
beradi.  Bundan  tashqari,  ko‘p  xonali  sonlarga  mustahkam  o‘quv  va  malakalarning  asta-sekin 
shakllanishi ta’minlanadi.
Shunday  qilib,  har  bir  oldingi  nomerlash  va  arifmetik  amallarni  o‘rganish  mos  masalalarni 
kelgusida  o‘rganish  uchun  tayyorgarlik  ishi  bo‘lib  hisoblanadi,  har  bir  keying  ko‘p  xonali 
sonlarda esa ilgari o‘rganilgan mavzu umumlashtiriladi va mustahkamlanadi
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. ”Matematika o‘qitish metodikasi” Qosimova 

---

85