Декабрь 2020 10-қисм

Декабрь  2020  10-қисм
Тошкент
BOSHLANG‘ICH SINF O‘QUVCHILARIGA OT MAVZUSINI O‘RGATISH 
DAVOMIDA TA’LIMIY O‘YINLARDAN FOYDALANISH
 
Jo‘rayeva Gulzira Qo‘ldoshevna
Navoiy viloyati Navbahor tuman 
29-umumta’lim maktab 
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi 
 
Ta’lim o‘qituvchi va o‘quvchilarning hamkorligidagi faoliyati bo‘lib,shu jarayonda shaxsning 
taraqqiyoti,  uning  ma’lumoti  va  tarbiyasi  ham  amalga  oshadi.Darslarda  o‘qituvchi  o‘z  bilimi, 
ko‘nikma  va  malakalarini  mashg‘ulotlar  vositasida  o‘quvchilarga  yetkazadi,  o‘quvchilar  esa 
uni o‘zlashtirib borishi natijasida undan foydalanish qobilyatiga ega bo‘ladi. Ta’lim jarayonida 
o‘qituvchi  va  o‘quvchilarning  dars  paytidagi  hamkorligi  o‘quvchilarning  mustaqil  ishlashi, 
sinfdan tashqari ishlar shaklida ta’lim va tarbiya masalalari hal etiladi. 
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ayrimlari hali maktab hayotiga to‘la jiddiy yondashmagan 
bo‘ladi.  Shuning  uchun  yangi  mavzuni  o‘rgatishda  ta`limiy  o‘yinlardan  foydalanilganda, 
o‘quvchining  mavzini  eslab  qolishi  yuqori  bo‘ladi  «O‘zbek  tilining  izohli  lug‘ati»da  o‘yinga 
quyidagicha ta’rif berilgan. 
1. Ko‘ngil ochish, dam olish maqsadida qilinadigan erkin harakat yoki mashg‘ulot 
2. Boshqalar bilan musobaqa qilish uchun ma’lum qoidalar asosida o‘tkaziladigan mashg‘ulot 
3. Ritmik harakatlar va mimikalar uyg‘unligidan iborat san’at, raqs
Metodik  asarlarda  «o‘yin»  so‘zining  ikkinchi  ma’nosi  asosida  tafakkur  o‘stirishni, 
ya’nio‘yinning  ta’lim  berish  usuli,  vositasi  sifatida  qoidalar  asosida  o‘tkazilzdigan  mashg‘ulot 
ekanligini ko‘rsatib o‘tmoqchiman. 
psixologlarning  uqtirishicha,  o‘yin  shunday  faoliyat  turiki,  u  bevosita  biror  moddiy  yoki 
ma’naviy nematlar yaratishni nazrda tutmaydi, lekin jamiyatdagi murakkab va xilma-xil faoliyat 
normalari,  harakatning  simvolik  andozalari  bola  tomonidan  o‘zlashtiriladi.  O‘quvchi  toki 
o‘ynamaguncha, kattalar xatti-harakatlarining ma’no va mohiyatini anglab yetolmaydi.
 O‘yin – bu bolalar uchun o‘qish, mehnat qilish va tarbiya vositasidir.Biroq , darsning asosiy 
qismini o‘yin darsiga aylantirib qo‘ymaslik kerak. 
Boshlang‘ich  sinflarda  ot  so‘z  turkumi  ustida  ishlashda  quyidagi  ta’limiy  o‘yinlardan 
foydalanish mumkin: 
«Bir  so‘zdan  ikki  ism  o‘yini».  Sinf  o‘quvchilari  uch  guruhga  ajratiladi  va  ularga  gulning 
nomlari, mehnat qurollari hamda hayvonlarning nomlarini yozish va ularga atab qo‘yilgan kishi 
ismlarini yozish topshiriladi. O‘quvchilar yozadilar rayhon- Rayhon, chinigul- Chinigul 
lola- Lola, nilufar- Nilufar 
bolta- Boltaboy,tesha- Teshaboy 
o‘roq- O‘roqboy, bo‘ri- Bo‘riboy, 
qo‘zi- Qo‘ziboy, olmaxon- Olmaxon 
Shu so‘zlarni yozishda qaysi biri bosh harf bilan va qaysi biri kichik harf bilan yozilishiga 
e’tibor berib, uni to‘g‘ri yozgan o‘quvchi yoki o‘quvchilar guruh g‘olib bo‘ladi. 
O‘qituvchi dars davomida «O‘z shahringiz nomini sharhlay olasanmi?» o‘yin- topshirig‘idan 
foydalanib, atoqli otlar imlosi ustida ishlash mumkin.Buning uchun o‘qituvchi o‘quvchilarga bu 
mavzuni oldin vazifa qilib beradi va ota-onasi,bobo- buvilaridan so‘rab,shaharlari tarixi haqida 
bilib kelishlarini topshiradi. 
«O‘rmonda  va  uyda»  o‘yini.  O‘qituvchi  o‘yin  haqida  o‘quvchilarga  izoh  beradi:O‘rmonda 
yashaydigan  yovvoyi  hayvonlar  va  hovlida  yashaydigan  uy  hayvonlari  haqida  o‘ylang,  hamda 
ularni ikki ustunga ajratib yozib chiqing, deyiladi. 
O‘rmonda Uyda 
Bo‘ri qo‘y 
Tulki ot 
Sher sigir 
Ayiq echki 
Qaysi o‘quvchi yoki o‘quvchilar guruhi belgilangan vaqtda ko‘p hayvon nomini yozsa, shu 
o‘quvchi yoki guruh o‘yin g‘olibi hisoblanadi. 
« Kichraytirish yoki erkalash otlarini tez top» o‘yini. O‘quvchilarni ikki guruhga bo‘lib,birinchi 

---

231