Dehqonchilik ilmiy izlanish asoslari bilan fanidan ma’ruza ma'tinlari doc

almashlab ekish rotasiyasi yoki rotasiya davri deyiladi. Rotasiya davri dalalar soniga teng 
bo’ladi.  Ekinlarni  rotasiya  davrida  yillar  va  dalalar  bo’yicha  joylashtirish  rejasi  rotasiya 
jadvali deyiladi. Ekinlar guruhining ruyxati va ularning navbatlanishi almashlab ekish tizimi 
(sxemasi) deyiladi. Masalan 3:7 (3 dala  beda, 7  dala paxta). Almashlab  ekishda ekinlar  har 
yili yoki bir necha yilda almashinishi mumkin. Masalan, 10 dalali 3:7 tizimdagi  g’o’za-beda 
almashlab ekishda  g’o’za  bitta dalada 7  yil o’stiriladi,  beda esa 3  yil, 10 dalali 1:2:1:2:1:3 
tizimidagi  g’o’za-don almashlab ekishda  g’o’za bitta dalada 2-3 yil, don esa bir yil ekiladi 
yoki 1:3  g’o’za-don almashlab ekishda  g’o’za-bitta dalada 3 yil, don bir yil ekiladi. 
 
 
Almashlab  ekishda,  ekinlar  yillar  davomida  dalalar  bo’icha  yuqori  agrotexnik 
sharoitda tuproq unumdorligini yaxshilash va ekinlar hosildorligini oshirish maqsadida to’g’ri 
navbatlab  ekiladi.  Almashlab  ekishda  olinadigan  mahsulotlarning  turiga  qarab  dala,  yem-
xashak va maxsus turlarga bo’linadi va ular tuproqni fizik xususiyatlarini yaxshilaydi, yer osti 
suvlarini  sathini  pasaytirib  tuproqlarni  sho’rlanishini  oldini  oladi,  har  xil  kasallik  va 
zararkunandalarni  yo’qotadi,  ko’plab  organik  massa  qoldirib,  tuproq  unumdorligini  oshiradi 
hamda undan keyin ekiladigan ekinlaridan yuqori va sifatli hosil yetishtirishni ta’minlaydi. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

69 
 
 
 
1.Almashlab ekish deb nimaga aytiladi va uning ahamiyati qanday? 
 
2.Almashlab ekishning qanday tiplarini bilasiz? 
 
3.Dehqonchilikda a.e. qanday turlari qo’llaniladi? 
4.Sabzavotchilikda qanday almashlab ekish tizimlari qo’llaniladi? 
5.Paxtachilikda qo’llaniladigan a.e. tizimlari qanday? 
6. A.E. dalasidagi bedaning qanday agrotexnik va xo’jalik ahamiyati bor? 
7. Almashlab ekish rotasiyasi nima va uni izohlab bering?  
 
5.Almashlab  ekish  tizimi  deganda  nimani  tushinasiz  va  a.e.  ni  qanday  tizimlarini 
bilasiz?