Dehqonchilik ilmiy izlanish asoslari bilan fanidan ma’ruza ma'tinlari doc

3.  Regressiya,  regressiya  tenglamalari.  Tajribada  munosabatning  eng  sodda 
kurinishilari, xususan ikki belgi orasidagi tugri chizikli munosabatlari urganiladi. Lekin kupincha 
tajribada murakkabrok munosabatlarni urganish maksadga muvofik. Bu munosabatlar bir necha 
korrelyasion  munosabatda  buladigan  belgilar  orasida  mavjud  buladi,  masalan,  guza  xosili 
kullanilgan  ugitga,  xarorat,  namlik  va  boshkalarga  boglik  bulib,  bu  bogliklik  statistik  tavsifga 
ega. 
Kup  belgili  korrelyasiya  va  xususiy  koeffisiyentlarni  aniklash  kup  belgilar  orasidagi 
munosabatni urganish usullari  jumlasiga kiradi. Kup belgilar korrelyasiyasi deganda odatda X 
mikdorning  U  va  Z  va  xakazo  mikdorlarning  bir  vaktda  uzgarishiga  boglik  xolda  uzgarishi 
tushuniladi. 
Odatda  xususiy  korrelyasiya  uslubidan  kup  foydalaniladi.  Bunda  masala  kuyidagicha 
kuyiladi:  avval  X  va  U  belgilar  orasidagi  r
XU
  koeffisiyentlarni  uchinchi  Z  belgi  uzgarmas 
kiymatga ega bulganda korrelyasiya koeffisiyenti kanday kiymatga ega bulishi aniklanadi va bu 
mikdor  xususiy  korrelyasiya  koeffisiyenti  deb  ataladi  xamda  r
XU(Z)
  simvoli  bilan  ifodalanadi. 
Buning uchun avvalo r
XU
, r
XZ 
va r
UZ
 korrelyasiya koeffisiyentlari aniklanadi va sungra xususiy 
korrelyasiya kuyidagi tenglama yordamida topiladi. 
( )
(
)(
)
УZ
ХZ
УZ
ХZ
ХУ
Z
ХУ
r
r
r
r
r
r
2
2
1
1
−
−
−
=
 
Xarflarni  mos  ravishda  almashtirish  yuli  bilan  r
XZ(U)
  va  r
UZ(X) 
ning  tenglamalarini  xosil 
kilish mumkin. 
( )
(
)(
)
УZ
ХУ
УZ
ХУ
ХZ
У
ХZ
r
r
r
r
r
r
2
2
1
1
−
−
−
=
 va 
( )
(
)(
)
ХZ
ХУ
ХZ
ХУ
УZ
Х
УZ
r
r
r
r
r
r
2
2
1
1
−
−
−
=
 
Xususiy korrelyasiyalarni aniklashga misollar keltiramiz. 
Makkajuxorining 9000 sutasi uzunligi (X), poyasining diametri (U) va aylana katordagi 
donlar soni (Z) orasidagi korrelyasiyalar xakida ma’lumotlar berilgan: r
XU
 = 0,799; r
XZ 
= 0,570; 
r
UZ
 = 0,507. 
Bundan xususiy korrelyasiyalarni yukoridagi tenglamaga kuyib aniklaymiz. 
( )
(
)(
) (
)(
)
72
,
0
743
,
0
675
,
0
289
,
0
799
,
0
507
,
0
1
570
,
0
1
507
,
0
570
,
0
799
,
0
1
1
2
2
2
2
=
∗
−
=
−
−
∗
−
=
−
−
−
=
УZ
ХZ
УZ
ХZ
ХУ
Z
ХУ
r
r
r
r
r
r
         
 
( )
(
)(
) (
)(
)
318
,
0
507
,
0
1
799
,
0
1
507
,
0
799
,
0
570
,
0
1
1
2
2
2
2
=
−
−
∗
−
=
−
−
−
=