Dehqonchilik ilmiy izlanish asoslari bilan fanidan ma’ruza ma'tinlari doc



Download 1,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet177/183
Sana31.07.2021
Hajmi1,58 Mb.
#133433
1   ...   173   174   175   176   177   178   179   180   ...   183
Bog'liq
dehqonchilik ilmiy izlanish asoslari bilan

2. 
O’zgaruvchanlik, 
to’plam 
va 
tanlov 
to’g’risida 
tushuncha, 
o’zgaruvchanlikning  asosiy  statistik  ko’rsatkichlari.  O’simlikning  rivojlanishi  juda  ko’p 
va  turlicha  ichki  va  tashqi  sharoitlar  ta’siri  natijasida  bo’lib,  hatto  bir  navga  tegishli  ikkita 
o’simlik bir xil darajada bo’lmaydi. Binobarin, bir to’plamdagi individlar (bir xildagi o’ziga 
xos xislatli) bir-biridan ozmi-ko’pmi farq qiladi, ya’ni o’zgaruvchanlik ro’y beradi. 
O’zgaruvchanlik  organizmning  barcha  belgilari  va  xususiyatlarida  yoki  ayrim 
organlarida sodir bo’ladi. O’zgaruvchanlik deb, tashqi  va  ichki omillar ta’sirida organizmda 
ro’y beradigan o’zgarishlar yig’indisiga aytiladi. 
Agar  tajribaning  barcha  shart-sharoitlari  ikki  individ  uchun  bir  xil  darajada 
yaratilganda, ularning o’sishidagi miqdoriy ko’rsatkichlari o’zgarmasligi kerak edi. Haqiqatda 
esa  sharoitning  bir  tekisda  bo’lishiga  qaramay,  tasodifiy  omillar  ta’sirida  o’simliklarning 
o’sishida  farqlar  kuzatiladi.  Har  bir  farqlanayotgan  belgi  turi  individlarda  har  xil  kattalikda 
1. Matematik statistikaning qishloq xo’jalik dala tajribalaridagi ahamiyati. 
2. O’zgaruvchanlik, to’plam va tanlov to’g’risida tushuncha, o’zgaruvchanlikning 
asosiy statistik ko’rsatkichlari. 
3. Dispersion tahlil. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com


116 
 
bo’ladi.  Shuning  uchun  ham  bu  kabi  misollarda  belgi  variasiyasi  deyilgan  tushuncha 
ishlatiladi. 
Barcha  va  har  xil  turdagi  narsalar  yig’indisiga  to’plam  tushunchasi  ishlatiladi. 
O’simliklarning shartli belgili xususiyatlaridan biri parallel paykallardan olinadigan hosil bir 
xil to’plamlar yig’indisida har xil ko’rsatkichlar berishidir. 
Bu  holat  ham  o’zgaruvchanlik  yoki  variasiya  deyiladi.  O’zgaruvchanlik  tabiatdagi 
hamma  predmetlarga  xos  xususiyat  bo’lib,  hyech  qachon  ikki  narsa  bir-biriga  o’xshash 
bo’lmaydi. O’simliklarda  variasiya  belgilari:  bo’yining  balandligi, shoxlarining  soni, ko’sak 
soni, ko’sak og’irligi, bug’doyning bir boshog’idagi donlar soni va og’irligi, dondagi protein 
miqdori va boshqalar. 
O’simliklar  bir  navga  taa’luqli  bo’lishidan  qatiy  nazar  bir-biridan  irsiyatiga  ko’ra 
hamda  ularning  rivojlanishi  har  xil  tashqi  muhit  sharoitida  o’tganligi  sababli  variasiyaning 
paydo bo’lishi kuzatiladi. 
Dala  tajribalar  amaliyotidan  ma’lumki  butun  o’simliklar  sonini  to’plash,  kuzatish 
imkoniyatiga  ega  emas.  Bunday  holatda  u  o’simliklar  to’plamining  ma’lum  bir  qisminigina 
olib kuzatuvni bajaradi. Bu tanlovlar uslubiyati deyilib, olingan o’simliklar tanlov deyiladi. 
Matematik  statistikadagi  tanlovlar  uslubining  asosiy  vazifasi  kichik  tanlov  (o’rtacha 
namuna) ko’rsatkichlari yordamida umumiy daladagi o’simliklarga haqiqiy tavsif berishdir. 
Biologiyada  «varianta»  so’zi  alohida  kuzatish  natijasida  aniqlangan  o’zgaruvchan 
iomat va «variasiya» o’zgaruvchanlik demakdir. 
O’zgaruvchanlik  sifat  va  miqdor  belgilarga  ajratiladi.  Sifat  belgilarga  o’lchanishi 
mumkin  bo’lmagan,  rangi,  hidi,  ko’rinishi,  bargning  mayin  yoki  dag’alligi,  tukliligi  va 
boshqalar  kiradi.  Sifat  o’zgaruvchanlik  ma’lum  bir  birlik  bilan  belgilanmaydi.  U  faqatgina 
sezish organlari yordamida aniqlanadi. Miqdor belgilarini esa o’lchash mumkin bo’lib, ularga 
o’simlik  bo’yi,  ildiz  uzunligi,  yo’g’onligi,  shoxlar  soni,  gullar  soni,  ko’saklar  soni,  boshoq 
uzunligi,  donlar  soni,  ularning  og’irligi,  hosildorlik  va  shu  kabi  ko’rsatkichlar  kiradi.  Bu 
hamma vaqt sm, m, g, kg, s, t bilan ifodalanadi. 
Tajriba ma’lumotlarini statistik taxlil qilishda quyidagi ko’rsatkichlardan foydalaniladi:  
Misol.  Usimlik  tarkibida  (100  g  kuruk  moddada  g  xisobida  R
2
O
5
)  fosfor  mikdori 
aniklanganda, 5 ta kuzatishda fosfor mikdori 0,56; 0,53; 0,49; 0,57 va 0,48 g ni tashkil etgan 
bulsa, X va S
X
 ning 95 va 99 % li ishonchli oraligini toping.   
 
Yechish: 
1) Arifmetik urtacha kiymat 

Download 1,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   173   174   175   176   177   178   179   180   ...   183




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish