|
Kultivasiya. Begona o’tlarni yo’qotish va hosil bo’lgan qatqaloqni buzish hamda zichlashib qolgan yerni ag’darmasdan yumshatish uchun kultivasiya o’tkaziladi. Bu ishlar kultivator bilan bajariladi. Yer ekin ekish oldidan va qator oralarini ishlash davrida kultivasiyalanadi, bunda o’simlikning o’sishi va rivojlanishi uchun qulay sharoit yaratiladi.
Ekin qator oralari NKU-4-6A, KRX-4, KRX-3,6 markali kultivatorlar bilan yumshatiladi. Bunda o’simlik qator oralari har xil chuqurlikda yumshatiladi va begona o’tlar yo’qotiladi. Universal kultivatorlarga maxsus ish organlari, yani ekin qator oralarini yumshatuvchi, o’toq qiluvchi, egat oluvchi, o’g’it soluvchi va boshqa qismlar o’rnatiladi.
Kultivasiya qilishda kultivatorning ikki chetidagi pichoq 6-8 sm, o’rtasidagi g’ozpanja esa 10-12sm chuqurlikda ishlatiladi. G’o’za qator oralarini qanday kenglikda (60 yoki 90 sm) bo’lishidan katiy nazar kultivasiya qilishda 8-10 sm kenglikda himoya zonasi qoldiriladi. Keyingi kultivasiyada yumshatuvchi ish organlarining chetidagisi 8-10 sm, o’rtasidagisini esa 14-16 sm chuqurlikda ishlatiladi. Ikkinchi, uchinchi va keyingi kultivasiyalarda himoya
43
zonasi 10-12 sm gacha kengaytiriladi. Har galgi sug’orishdan so’ng, yer yetilishi bilan kultivasiya o’tkazish lozim. Bu namlikni saqlashni taminlaydi.
Aylanuvchi (rotasion) motiga ekin ekilgandan keyin hosil bo’lgan qatqaloqni buzish va tuproq yuzasini yumshatish uchun mo’ljallangan. Aylanuvchi motigada har bir diskining 16 tadan uzun o’tkir tishi bo’lib, 15-16 disk bitta o’qqa birlashtirilgan. Tishlar 1m2 joyga 3-10 sm chuqurlikda 150 tagacha sanchilishi mumkin. Bunda qatqaloq yaxshi buziladi, o’simliklarga zarar yetmaydi va hosildorlik ortadi.
Mola bostirish-molalash. Yerni ekishga tayyorlash hamda ekinlarni parvarish qilish uchun har xil molalardan foydalaniladi. Molalash, ayniqsa, bahorda haydalgan yerlarni
«o’tirtirish» va urug’larning o’sishi uchun qulay sharoit, yani mayin tuproqli yuza qatlam hosil qilish uchun zarur.
Molalarning zichlash tasiri ularning og’irligiga va tuproq namligiga, harakat tezligiga bog’liq. Bir marta mola bostirilganda tuproq 7,5 sm gacha zichlashishi mumkin. Mola qancha sekin harakatlansa tuproq shuncha ko’p zichlashadi. Yerni molalashning natijasi tuproqning namligiga bog’liq. Agar tuproq quruq bo’lsa, yerni molalashning ijobiy ta’siri bo’lmaydi, aksincha bo’lsa, ya’ni tuproq namroq holda molalansa, u holda ham zichlashib qolib, salbiy oqibatlar kelib chiqadi. Keyinchalik yer yuzasi qurib qattiqlashadi, havo almashinuviga va yog’in sochin suvlarining qo’yi qatlamlarga o’tishiga to’sqinlik qiladi.Sernam yerlarga mola bostirish boshqa ishlarga qaraganda juda xavfli hisoblanadi, chunki uning salbiy tasirini zudlik bilan bartaraf etish qiyin.
Tuproq unumdorligini oshirishga va ekinlardan doimo barqaror hosil yetishtirishga qaratilgan barcha agrotexnik tadbirlar orasida yerni ishlash muhim ahamiyatga ega bo’lib, yerni ishlashda yer qatlami ag’dariladi, aralashtiriladi, begona o’tlarning o’q ildizi qirqiladi, tuproq zichlanib tekislanadi, egat va jo’yak olinadi.
Yerni sifatli haydashda haydash usulini ham ahamiyati katta bo’lib, yer aylanma (shaklli) va taxta (zagon) larga bo’lib haydaladi. Lekin, xozirgi paytda faqat yerlarga ishlov berishni zagon usuli qo’llaniladi. Shuningdek, dehqonchilikda yerni yuza yumshatish, diskalash, kultivasiyalash, boronalash, mola bostirish, motigalash, egat olish kabi agrotexnika tadbirlari ham ko’plab qo’llaniladi.
1. Yerga ishlov berishning maqsadi nimaga qaratilgan?
Yerga ishlov bershda qanday texnologik jarayonlar qo’llaniladi?
Yerga asosiy ishlov berish qanday qurollar yordamida o’tkaziladi? 4.Yerga asosiy ishlov berish qaysi muddatlarda va chuqurlikda o’tkaziladi? 5.Yerni haydash sifatiga baho berishda qaysi ko’rsatkichlar hisobga olinadi? 6.YErni haydash usullari qanday?
7. Tuproqqa yuza ishlov berish usullarini tushintirib bering? 8.Tuproqqa yuza ishlov berish texnikasi nimalardan iborat?
44
Do'stlaringiz bilan baham: |
