|
1
Awramazda
— áyyemgi farsılar táńirisi (I. Yu.).
95
Aqıl menen aldın boljap,
Ójetligin qoysa anań.
Amanlıqta jasaw olja,
«Mádetker bol» dese maǵan, —
Eliń farsılar shahınıń
Panayında bolar edi.
Esigin boz ordasınıń,
Jel ashıp, jel jabar edi,
Biraq, ol joq Bilgir anań.
Bilimsizlik etti mine.
Úshten birdey láshkeri hám
Ulı ǵapıl ketti, mine.
Qatın biylegen el ońbas,
Kórdik bunı senler bette,
El-jurtına bolǵanday bas
Erkek joq pa massagette?!
Húkimdar bolıp jurt soraw, —
Shesheń emes, seniń jolıń... —
Dep Jahangir Qayxısraw
Sheshtirdi batırdıń qolın.
— Shah, sen bilgirlik is ettiń,
Umıtılmas bul kópke deyin.
Endi saǵan massagettiń
Qosıǵın aytıp bereyin:
«At ornına arqan taǵıp,
Jolbarstı jegip bolmas,
Awzıń qanǵa tolsadaǵı
Jaw aldında tógip bolmas,
Asırasańda álpeshletip,
Shólin ańsap óler arqar.
Miy qátesin qol dúzetip,
Bas jazasın moyın tartar» —
Dep, saqshınıń qos bawınan
Qanjarın tez qaǵıp alıp,
Jalt-jult shaqmaq shaǵılǵanday,
Tasladı ol ózin shalıp
Wa, patshayım — Quyash qızı!
Óldi sóytip batır ulıń.
96
Turdım men de kózim qızıp,
Ah, qanıńday jaqsı ólim!
Márt perzentiń patshalıqtıń,
Sırın jawǵa aldırmadı,
Ózin-ózi shalıp jıqtı,
Dushpanına shaldırmadı.
Men de óldim... Átteń biraq,
Mártlik emes, qorlıq penen:
Tústi shorshıp eki qulaq,
Kesildi de zorlıq penen,
Kóz aldımda qulaǵımdı,
Jegizdi bir jállatına
Shańdıp qol hám ayaǵımdı,
Teris mingizdi atıma,
Dedi: «Aytıp bar patshayıńa
Ullı shahtan duway sálem,
Sıyınsın Kún qudayına,
Urısıw ushın biziń menen».
Xosh Tumaris, ádil patsham,
Massagetler maqtanıshı!
Táńrim yar bolsın saǵan,
Ákelgen xabarım usı.
Men atqardım minnetimdi,
Xosh bol qorlıqlarımdı men
El-jurttan awlaqqa endi,
Ózim arqalap ketemen»... —
Dep qulaqsız nóker birden,
Tumariske qullıq etti
Hám atılıp shıǵıp úyden,
Qarańǵıǵa súńgip ketti.
3
Ana kewlin qan jılatqan,
Qarǵıs saǵan, jaralı kún!
Jan júyesin sótip atqan
Jazadı bul jaranı kim?
Patsha hayaldıń júregin ol,
97
Qus urǵan bir kógershindey,
Miyrimi joq bir túkli qol
Julqıp, qıynap attı birdey.
Kóz aldınan ótti búgin:
Sol jawız qol kópten beri.
Julmaq bolıp dala gúlin,
Túrli hiyle etkenleri,
Farsı shahı minip kúshke,
Kóp ellerdi jawlap tegis,
Búginligi Tumariske,
Ashıq bolıp qalǵan emish...
Hayal patsha esler bárin:
Hiyar shahtıń shaytanların —
Qáyxısırawdıń elshilerin
«Bolmaydı» dep qaytarǵanın,
Shahtıń kózi qan talasıp,
Qattı ashıwǵa mingen sonda.
Massagettiń keń dalasın,
Boyamaqshı bolıp qanǵa, —
Láshkerin shubırtıp aydap,
Dáryaǵa sal taslaǵan ol.
Úrlengen meslerdi baylap,
Kópir sala baslaǵan ol,
Sol máhálde Ógiz suwdan,
Eki atlı júzip ótti.
Shahqa Tumaris arıwdan,
Mınaday ótinish jetti:
«Jahangir shah, qayt ıraydan,
Jandı sonsha qıynaysań da?
Neń jetpeydi? Qorıq qudaydan,
Arǵı júzge sıymaysań ba?!
Sonsha alǵan el-elatıń,
Awzıń batıp aǵıl mayǵa,
Bizińdey bir jesir qatın,
Óz elińnen tabılmay ma?
Balıq baǵıp, mal aydaǵan,
Eldiń tınıshlıǵın buzba.
Tógilmesin qalayda qan,
7 — Ádebiyat, 9-klass
98
Ótpe biziń dalamızǵa»
Tıńlanbadı. Búgin kelip,
Jaw dáryadan berman ótti
Ha demey-aq saldı búlik,
Is baǵıtı qırın ketti.
Al, mine, birinshi urıstıń —
Mákkar urıstıń qurbanları.
Kóz aldında Tumaristıń
Essiz ulı, qıranları
Eles berip iyip basın,
«Keshir» ana dep turǵanday.
«Jayılmasın qara shashıń
«Bol márdana» dep turǵanday...
Patsha hayal soń-soń barıp
Boyın biyley basladı ol.
Altın árebegin alıp,
Átashtanǵa tasladı ol.
Úy tolı jurt-kátqudalar,
Sárkardalar órre turdı.
(Bul dástúrdi biler olar)
Hámmesi sırtqa juwırdı.
Jasıl túsip, qurt gewlegen
Qasında bir bayterektiń
Ot jaǵılıp, jurt gewlegen
Qushaǵında ıza kektiń.
Árwaq shaqırıp ǵarrı porqan,
Gúbelektey otqa urar.
Zikir salıp duw alaman,
Massagetler oyın qurar.
Tım-tırıslıq shókti birden,
Qulaqqa urǵan tanadayın.
Qalıń qurda orta jerge,
Turdı kelip patsha ayım,
Aq girewke, altın qamar,
Jarq-jurq eter duwlıǵası.
Kózińde jup juldız janar,
Sulıwlıqtıń nur tulǵası,
Kún perzenti nurlı Átash —
99
Ottıń piyri jalın atıp
Túnge qarsı ashıp sawash,
Turdı onı jaqtılatıp,
«Kindik qanım tamǵan dalam,
Ana jurttıń topıraǵı!
Biyopalıq etsem saǵan,
Kózimdi qus shoqıǵanı...»
Dep ay júzli arıw patsham,
Jalańashlap oń siynesin,
Bir shalanı alıp ottan,
Kúydirdi ol aq mámmesin.
Ant edi ol qorqınıshlı,
Ayqasarda ómir-ólim.
Jurt sezip bir ullı kúshti,
Zor shayqasqa buwdı belin.
«Wa, patshayım, quyash qızı!
Jolıń bolar, qara áne,
Tashtria
1
— baq juldızı
Aq at bolıp shıqtı jáne»
Dep qol bılǵap ǵarrı porqan,
Otqa túsip ólip ketti.
Zikir salıp top alaman,
Tań atqansha ırım eti...
4
Aydarlı tuwı teńselip,
Shıqtı jolǵa massagetler.
Jollar segbirin eńserip.
Qıldı janǵa qısıwmetler.
Nar qamıslı jaǵalarda
Kóp ǵawdanlı kóller qaldı.
Adam barmas atawlarda
Panalasıp eller qaldı.
Jer qayısqan qalıń láshker,
Ań bezdirdi at dúsirlep.
Aldı tawǵa minse seske,
Do'stlaringiz bilan baham: |
