Ádebiyat -klàSLÀr ushín sàBÀQLÍq qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan 4-basılımı NÓkis «bilim» 2019 p I k I r b I l d I r I w s h I l e r

«Awır sınaqlar» haqqında. 
Jàzıwshı À.Båkimbåtîvtıń «Àwır sınàqlàr» 
pîvåstindå tuwǵàn jårin tàslàp sırt ellårgå kåtiwgå májbúr bîlǵàn insan-
lardıń àwır táǵdiri sóz etilådi. Pîvåst wàqıyàsı Pirjàn màqsımnıń ulı 
Nàwrız bånån qızı Shiyringúl úshåwiniń bir túndå biydáråk jîǵàlıwınàn 

---

68
bàslànàdı. Olàrdıń Tågeràn, Måkkå, Àlåksàndriyà, Stàmbul, Tåbriz 
qàlàlàrın gåzip júrip kórgån àzàp-àqıråtlåri, Pirjàn màqsımnıń bàlàsı 
Nàwrızdıń eldå qàlǵàn àtàlàs àǵàsı Erjàn màqsımnıń shàńàràǵınà jàz-
ǵàn sàǵınısh tîlı õàtlàrındà bàyàn etilådi. Bul õàtlàrdıń dárågin esi-
tip, õàbàr tàpqàn sîl dáwirdågi «shàsh àl dåså, bàs àlàtuǵın» qızıl 
idåîlîgiyànıń sàdıq wákillåri bîlǵàn ishki islår uyımı õızmåtkårlåri 
(NKVD) Erjàn màqsımnıń qàtıqtày uyıp otırǵàn shàńàràǵınà wàyràn 
sàlàdı. Onıń 20 jàsàr bàlàsı Bàzàrbàydı «shåt el sàtqını» sıpàtındà àyıp-
làp uzàq múddåtkå qàmàtıp jibårådi. Bul àzàpqà shıdàmàǵàn Erjàn 
màqsım qàytıs bîlàdı. Àl, Bàzàrbàydıń kålinshågi Zulfiyà bîlsà jàs 
bàlàsı månån úzliksiz quwdàlàwlàrdı bàstàn kåshirådi. Ǵàrrısı Erjàn 
màqsımnıń ólgåni månån bàlàsı Bàzàrbàydıń qàmàlıwınà kúyingån 
qáyin enå Zulfiyàǵà àzàp bårip, úyinån quwıp shıǵàdı. Zulfiyàǵà usın-
dày qıyın jàǵdàydà kålin bîlıp túskån «Àbàt» àwılınıń àyırım jàqsı 
àdàmlàrı járdåm qîlın sîzàdı. Àràdàn birnåshå jıllàr ótkånnån sîń, 
Màgàdàn qàlàsınàn Bàzàrbàydàn àqlànıp kiyàtırǵànlıǵı hàqqındà õàt 
kålådi. Bul wàqıttà olàrdıń ulı Màqsåttå el-õàlqınà hàdàl õızmåt et-
kåndåy àzàmàt bîlıp jåtilisådi. Pîvåsttågi usındày qıyırmàn-shıyırmàn 
wàqıyàlàrdıń såbåpshisi bîlǵàn Pirjàn màqsım jàt jårlårdå qàzà tàbàdı. 
Ózi ólmåstån burın bàlàsı Nàwrızǵà kindik qànı tàmǵàn tuwǵàn elinå 
qàshàn bîlsà dà qàytıwı kåråkligin wásiyàt etådi. Qàrındàsı Shiyrindà 
sırt ellårdå júrip, kåsålgå shàtılıp qàytıs bîlàdı. Pirjàn màqsımnıń bàlàsı 
Nàwrız, àtà wásiyàtın orınlàp tuwǵàn elgå qàytıp kiyàtırıp shågåràdàn 
ótkån jårdå shågåràshı áskår Màqsåttiń àtqàn oǵınàn jàràqàtlànàdı. 
Jàzıwshı usılàyınshà bir-birinå tuwısqàn, jàqın àdàmlàrdıń ótkåndågi 
jåkå månshiklik sànàdàn jámáátlik sànàǵà ótip àtırǵàn bir dáwirdå usı 
dáwirdiń qurbànı bîlǵànlıǵın, kimisi sırt ellårdå, kimisi tuwǵàn jårdå 
àzàp-àqıråttå búrkånip jàsàwǵà májbúr bîlǵàn Pirjàn màqsım, onıń 
ulı Nàwrız, qızı Shiyringúl, Erjàn màqsım hám onıń ulı Bàzàrbày 
kålinshågi Zulfiyà hám onıń bàlàsı Màqsåttiń táǵdirinå tiyisli turmıs 
wàqıyàlàrı tiykàrındà àshıqtàn-àshıq súwråtlågån.