Ádebiyat -klàSLÀr ushín sàBÀQLÍq qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan 4-basılımı NÓkis «bilim» 2019 p I k I r b I l d I r I w s h I l e r

Soraw hám tapsırmalar
1. T. Jumàmuràtîv pîeziyàsınıń ózgåshåligi hàqqındà àytıp båriń. 
2. Shàyırdıń qàndày pîeziyàlıq tîplàmlàrı bàsıldı?
3. Shayır «Sonetleri»n oqıń, mazmunı boyınsha túsinigińizdi aytıp beriń.

---

76
ÁDÅBIYÀT TÅÎRIYÀSÍNÀN MÀǴLÍWMÀT
Sînåt 
— itàliyàn tilinån àlınıp — 
jàńǵırıw
mánisin bildirådi. Sînåtîn 
tórt qàtàrlı lirikàlıq qîsıqtıń úlgisi. Sînåt dáslåp ÕIII ásirlårdå Itàliyà, 
Bàtıs Evrîpà ádåbiyàtlàrındà pàydà bîlıp Dàntå, Påtràrkà, V. Shåkspir, 
rus pîeziyàsındà Jukîvskiy, Pushkin h.t.b. dóråtpålårindå ràwàjlàndı. Usı 
jànrdıń àsqàn shåbåri esàplànǵàn Shåkspirdiń sînåtlårin I. Yusupîv bàr 
shåbårligi månån àwdàrmà islådi. I. Yusupîvtıń ózi då sînåt úlgisindå 
birnåshå qîsıqlàrın dóråtti. Shàyırdıń «Sîrshà» sînåtlår dúrkininån bir 
mısàl:
Bàrlıq hám jîqlıqtıń shågàràsı bul,
Usı jårgå kålip izlår jîǵàlàr,
«Månsiz dúnyà jîq» dåp, àsqınǵàn kåwil,
Bundà àrnàsınà qàytà quyılàr.
Bundà kúlki tınàr ǵumshà láblårdån,
Kózgå jàs juwıràr, àqıl àlbıràr,
Dîstıń sånsiz úygå qàytàr bul jårdån,
Yà ol sån qàytqàndà erå àlmày qàlàr.
Ólimnån håsh júyrik qàshıp qutılmàs,
Esàptàn jàńılmàs, ol håsh utılmàs,
Biraq, ol qàst etip qılsà dà hámir,-
Tåk tå bir kúsh onıń àytqànın qılmàs,
Sàw bîlsın gúråsshåń, shàrshàmàs Ómirá
Bir shıbıǵı sınsà, mıń bîlàr sàrràs.
Xalıq shayırı T. Jumamuratovta sonetler jazǵan.
Sàtirà 
— gråk tilinån àlınıp, 
màsqàràlàw
, 
ájiwàlàw
dågåndi àńlàtàdı. 
Turmıstàǵı unàmsız nársålårdi kåskin túrdå qàràlàp, ájiwàlàp kórsåtiwshi 
kórkåm súwråtlåw usılı. Sàtirà ádåbiyàttıń bàrlıq jànrlàrındà qîllànılàdı 
hám ondà sàrkàzm, irîniyà sıyàqlı ómirdågi unàmsız qubılıslàrdı ásh-
kàrà etiwshi súwråtlåw usıllàrı jådål pàydàlànılàdı. Sàtiràlıq súwråtlåw 
hám sàtiràlıq obràzlàr túrli õàlıqlàr ádåbiyàtındà, sînıń månån birgå 
qàràqàlpàq fîlklîrı hám klàssikàlıq ádåbiyàtındà dà jiyi ushıràsàdı. ÕÕ 
ásir qàràqàlpàq ádåbiyàtındà S. Nurımbåtîv, T. Jumàmuràtîv, I. Yusupîv, 
B. Qàzàqbàåv, M. Nızànîvlàrdıń sàtiràlıq qîsıqlàr dóråtkånligi bålgili.

---

77