Dawletmuratov Adilbay Mirzabaevich

Mámlekteler aralıq bazar – bul eki yamasa onnan kóp mámleketlerdiń óz-ara bazarı bolıp, bunda túrli mámlektelerdiń firmaları hám mámleketlik shólkemler qatnasadı. Bul bazarda tovardı tikkeley tutınıwshılar – úy xojalıqları qatnaspaydı. Bul bazar shegaralas mámleketler bazarı bolıp, bul jerde sol mámleketlerde islep shıǵarılǵan tovarlar, sırttan keltirilgen tovarlardıń sawdası ámelge asırıladı. Aytılǵan mámleketlerde shegara aldı sawda jumısları keń tarqalǵan.
Jer júzlik bazar – bul dúnya mámleketleri ortasındaǵı sawda qatnasıqları. Bul bazarda rawajlanıw dárejesi, tovar islep shıǵarıw potencialı hár qıylı mámleketler qatnasadı.

2. Bazar infrastrukturası hám onıń quramı

Bazardaǵı ekonomikalıq baylanıslarda kópshilikten ibarat subektler qatnasadı. Bul baylanıslar oǵada kóp túrli bolıp, quramalı ámelge asırıladı, bular tikkeley baylanıslar hám qosımsha baylanıslardan ibarat. Tikkeley bazar qatnasıǵı payda bolǵanda satıwshı hám qarıydar bir-biri menen tuwrıdan-tuwrı baylanıs ornatadı, bul jerde hesh kim olar ortasında dáldálshılıq etpeydi. Qosımsha bazar qatnasıǵı júz bergende satıwshı hám qarıydar ortasındaǵı baylanıslar dáldálshılar arqalı ornatıladı. Olar satıw-satıp alıw tarawında bazar qatnasıwshılarına óz xızmetin kórsetedi, bul infrastruktura xızmeti esaplanadı.

Bazar infrastrukturası (market infrastructure) bazar baylanısların ornatıwda qatnasıwshı, yaǵnıy satıwshılar hám qarıydarlarǵa xızmet kórsetiwshi institutlar, yaǵnıy firma hám túrli shólkemler.
Bazardıń kólemi, onda qatnasıwshı tovarlardıń quramı, sawda qatnasıqlarınıń xarakterine qarap túrli infrastruktura buwınları háreket etedi.
Bazar infrastrukturasınıń quramına kiriwshi shólkemlerdi tiykarǵı baǵdarları boyınsha tómendegishe toparlarǵa bóliwimizge boladı ¹⁰:


¹⁰ Shodmonov Sh. Ǵafurov U. “Iqtisodiyot nazariyasi” Darslik. Toshkеnt: “Iqtisod-moliya” nashriyoti, 2010.

•