•davr nashriyoti t o s h k e n t

nomidagt

O ’zbekistoo  MK.

---

Qavat-qavat qanotlar

Birinchi  jahon  urushi  boshlarida  barcha  rusumdagi  samolyotlarga 

o'rnatiladigan dvigatellar deyarli bir xil -  90 o.k. ga yaqin quvvatga ega 

edi.  O'sha  vaqtlardagi  motorlarning  quvvati  cheklanganligi  bois  sa­

molyotlarning tezligi deyarli bir xil bo'lib, atigi  110-120 km/soatni tash­

kil  qilardi.  Bunday  sharoitda  qaysi  samolyot  gorizontal  yo‘nalish- 

da chaqqonroq  harakat qilsa,  o'sha samolyot jangda g'alaba qozo- 

nardi.  Burilish paytida qiruvchi samolyot dushman samolyotining dum 

qismiga  yaqin  borishi  va  faqat  shundan  keyingina  o'q  ochishi  kerak 

edi.  Ma’lumki,  qaysi  samolyot  qanotlarining  yuzasi  kattaroq  bo'lsa, 

o'sha samolyot gorizontal yo'nalishda chaqqonroq harakat qiladi.

Aynan shuning  uchun ilk qiruvchi -  monoplanlar o'rniga (bitta qa­

notli samolyotlar) tezda biplanlar -  biri ikkinchisi ustiga joylashgan ik­

kita qanotli samolyotlar, undan keyin esa -  qavatma-qavat joylashgan 

uchta qanotli samolyotlar -  triplanlar yaratildi.  Biroq urush so'ngida 

dvigatellarning  quvvati  oshdi,  samolyotlar katta tezlikda  ucha  bosh­

ladi,  bu  havoning  ro'baro'dagi qarshiligi o'sishiga olib keldi.  Shu yer­

ga  kelganda  achinarli  vaziyat  yuzaga  keldi:  uch  qavatli  qanot  juda 

katta qarshilikni yuzaga  keltiradi,  shu  sababli  ulardan voz kechishga 

to'g'ri  keldi.  Qiruvchi  samolyotlar yana ikki  qanotli  -   biplan  qilib,  un­

dan keyinroq esa yana bir qanotli -  monoplan qilib yasala boshlandi.

Birinchi  jahon  urushi­

da  paydo  bo'lgan  boshqa 

turdagi  harbiy  sam olyot­

lar  dushmanning  yerdagi 

obyektlarini  -   fortlar,  is- 

tehkomlar,  zavodlar,  sha- 

harlarni  vayron  qilishga, 

shuningdek,  ochiq  den- 

gizdagi  kemalar va suvosti 

kemalariga  hujum  qilishga

Nyupor -28» samolyoti

---

«Ilya Muromes» sam olyoti

mo Ijallangan edi.  Buning uchun tom chisim on portlovchi m odda bi­

lan  to'ldirilgan  snaryadlar  -   aviatsion  bombalardan  foydalanilgan. 

Yangi  rusumdagi  sam olyotlarga shafqatsiz  nom  berildi  -   «bombar­

dimonchi samolyotlar».

Dushman  tomonning  qi­

ruvchi  samolyotlaridan  himo­

yalanish  uchun  bombardi­