Davom ettir» o’quvchi matematik termin aytadi, o’quvchi uning oxirgi harfiga boshqa matematik termin aytacli o’yin o’quvchilar soni tugaguncha davom eladi

Didaktik o ‘yinlar.
1 o’yin »Davom ettir»
1 o’quvchi matematik termin aytadi, 2 o’quvchi uning oxirgi harfiga boshqa 1 matematik termin aytacli. o’yin o’quvchilar soni tugaguncha davom eladi. Masalan: ayiana-ayqash-shar-romb-besh-shart-to’rt-teng-gramm-misol-metr-Rene-ellik-kub-binar-riyoziyot-tonna-al-Xorazmiy-yoH-lyambda-arifrnetika-algebra-aksioma-algoritiya-masiyib-va hokazo.
2 o’yin «Do’stingni tanla va masalani yech»
Barcha o’quvchilarga kartochkalar beriladi. Kartochkalarda masala berilganlari
yozilgan. Lekin nimani topish kerakligi yozilmasdan boshqa kartochkaga yozilgan.
Bola qo’shnisini ya’ni masala shartining davomini topishi kerak va masalani 2 kishi boo’ib hamkorlikda ishlab o’qituvchiga topshirishlari lozim.
3 o’yin «Xatoga yo’l qo’yma»
Doskada quyidagi formulalar yozib qo’yiladi.

1. 
   o^:-b²=(a-n)(a+o)
   
2. 
   (a+o)²-n²+2ob+b²
   

3.(n+b)²=a²+2an+o²

4. 
   (m-o )²=m²-2o m+o²
   

5.(5+n)²=n+D+81

6. 
   47²-37²=(47-o)( oh 37) o
   
7. 
   (n-3)( o ^3)=a²-o.
   
8. 
   6I²-36O + o +!
   

o’yin qoidalari: o’qituvchi har 1 komandadan navbat biian 1 o’qituvchini doskaga chaqiradi. Kvadratcha o’rniga shunday son yoki harfni yozingki, natijada to’g’ri tenglik hosil bo’lsin. Hammasini yozib bo’lgandan keyin fonnulalarni diqqat bilan tekshirish taiab qilinadi.
So’ngra o’ng tomonini yopib qo’yib chap tomonini keltirib chiqarish va aksincha taiab qilinadi. Undan keyin esa butunlay formulani yopib qo’yib, uni yozish talab qilinadi.
Topshiriqni ixVg’ri bajarsa 5 bail. to’g ri bajarolmasa 2 ball, tartibni buzganlardan 1 ball ayriladi.
Bu o’yinni 7 sinfda qisqa ko’paytirish formulalarni o’tgandan keyin omil mumkin.
4 o’yin «Loto»
Maxsus konvert ichida kartochkalar toplami va katta karta solinadi va o’qituvchilarga tarqatiladi. Katta kartada 6 ta to’g’ri to’rtburchak, o’quvchilarda esa shti o’lchoydagi 7-8 ta kaitochka beriladi. o’quvchi kichik kartochkadagi misolm yechib javobini chiqaradi va katta kartada turgan son joylashgan to’rtburchak ustini yopadi kichkina kartochkalarning orqa lomonlari bnlashganda birinchibor rasm. chizma, yoki harfni ifodaiaydi. Agar misollar to’g’ri yechilsa bu yaqqol o’qituvchi
ft^y tok^hirfb hahnin^hi mncnk’in

	7,86x-2.86x ag_ar x~-^;0,4	‘ I3,56x+6,44x j Agaix-0,6
0,5-3,4 ‘»	0.8-5.6 5	28,53-0,8 ■ I t;
4- 1,75	34,47-0,9 + 5,53	0,9 7.86.\2.!4x | Agar x-0,02

7 _2_

24 [ 22,4

36 U

3 o yin cng zo r msoDiagicn o yini
o’nli kasrlarni qo’shish. ayirish, ko’paytirish. bo’lim mavzularida o’ynash mumkin. o’qituvchi I kun oldin o’quvchilarga og’zaki hisoblashga dior 3-4 ta misollar tuzib kelishni topshiradi.
Darsdasinf3 komandaga ajratiladi. Har 1 komandadan 1 tadan komandani himoya qiladigan ‘»hisoblagich» tanlab olinadi. Qolgan 2 komanda a’zolari 1 komanda «hisoblagich» ga tuzgan misollarini og’zaki hisoblash uchun taklif qiladilar. Bu o’quvchi birontaxato qilsa. shu komandadan boshqa o’quvchi chiqadi va hokazo.
Har 1 tur uchun «hisobtagieh»lar soni kelishib olinadi. Ko’p miqdordagi misolni kam sondagi «‘hisoblagich» yechgan komanda g’olib hisoblanadi «hisoblagichlar» o’rtasida ham musobaqa o’tkazish mumkin.
8 o’yin «Gul yaprog’i» yoki «Quyosh»
Oddiy kasrlar ustida arifmatik amallar mavzisida o’ynash mumkin. Masalan: guruhlar soniga mos gullar doskaga o’rnatiladi. Gullning bargida yozilgan son va uning yaproqlarida yozilgan sonlar ustida amallarni bajarish kerak. Quyosh rasmda ham shu topshiriqlarni bajarish mumkin. Har chizmada tezroq javobni tezroq olgan gnruh g’olib bo’ladi. Hisoblashlarning javoblari doskaga yozib tekshiriladi. Javoblar o’qrtuvchida oldindan boMishi kerak.
6 o’yin «Rassomlar musobaqasi»‘
Doskada quyidagi nuqtalar koordinatalari yoziigan.
(0:0), (-1:1). (-3:1), (-2;3). (-3:3). (-4;6)> (0;8), (2:5). (2:11), (6;10), (3:9), (4:5), (3:0). (2;0), (1 :-7), (3;-8), (0:-8). (0;0)
Agar koordinata tekisligida har I nuqta oldingi kesma bilan tutashtirilsa, malum chizma hosil bo’ladi.
o’quvchilarga bu o’yin yoqadi. Shu topshiriqni icskarisini ham berish mumkin. o’ziftiiz biron chizmani chizib, uning koordinatalarini topish so’raladi. Masalan: 6,7-sinfda bu o’yihni qo’llash mumkin. Fnnksiya, chiziqli funksiya mavzularida.
«Ulug*bek ziji (Ziji Ko»ragoniy)».
«Zij» — forscha «Zik» so’zidan otingan bolib, u «Jadval» degan ma’noni bildiradi.
«Ulug’bek ziji>> avval fors tilida yozilgan, keyin uni iyosiddin Jamshid al -Koshiy arab tiliga tarjima qilgan.
«Zij»ning birinchi kitobi eralar va turli taqvimlarga bag’ishlangan. Ulug’bekning aytishicha har 30 yilga 11 ta «qabisa yili» to’g’ri keladi.
«Zij»ning ikkincht kitobi matematika va sferik astronomiyaga bag’ishlangan.
«Zij»ning uchinchi kitobi trigonometrik jadvallarga bag’ishlangan. Bu kitobida amaliy astronomiyaga tegishli qism bor. Bunda ekliptikaning ekvatorga og’maligi, osmon yoritgichiarining koordinatorlarini aniqlash, yulduzlar va sayyoralar orasidagi masofalarni aniqlash kabi masalalar kiradi.
Ulug’bek hisobicha ekliptikaning ekvatorga og’maligi 23° 30 ‘ 17 » xatosi o’ 3₂»
Ulug’bek sayyoralaming yiliik harakati haqida quyidagi maiumotlarni beradi.
Zuhal — Saturn 12″ 13’39» 12° 13’36»
Mushtariy — Yupiter 30 ° 20¹ 34 » 30° 20¹ 31″
Mirix — Mars 191 °, ! 7¹ 15 » 191 °, 17 ‘. 10 »
Zuhro — Venera 224°. 11 32″ 224 °, 17′,30″
Umorud — Merkuriy 53°43’l3″ 53 °43 ‘ 3″
haqida.
6 guruh taqdimoti.
(Ahmad Donish rolidagi o’quvchi quyidagi so’zlarni aytdi.)
Men 1827 yilda Buxoroda tug’ildim. Mening otam Nosir
iwBj^SSsk Buxorodagi kichik madrasalardan birida dars beraredilar.
Men Ahmad Donish barvaqt savod chiqardim. Men riyoziyot.
geometriya, (astronomiya) falak ilmi kabi fanlarni chuqur o’rgana
boshladim. Madrasani tugatgach Buxoro amirining amriga asosan
bir necha yil davomida tib va faisafaga oid qo’lyozma asarlardan
nusxa ko’chirdim.
Men Ahmad Donish Ibn Sino, Umar Xayyom. Navoiy, Fuzuliy va ayniqsa Bedii asarlarini juda qiziqibo’qidim.
Men (astronomiya) falak ilmini Mirzo Abdulfattoh munajjimdan o’rganganman.
Men Peterburgga 1859 yili elchi sifatida borganimda, menga 2 ta jglobus sovg’a qildilar.
Men Ahmad Donish ularni Buxoroga keltirdim va keyinchalik globusdan qanday foydalanish lozimligini izohlab berdim.
Men oy tutilishini qachon boiishini oldindan hisoblab berdim. Men bilan birgalikda Sadriddin Ayniy va ko’pgina madrasada o’qiydiganlar, Mirarab madrasasining tomiga chiqib oy tutilishini kuzatdik. Sadriddin Ayniy bu voqea haqida o’zining «Estaliklar» nomli risolasida yozib qoldirgan. Oy tutilishi aynan Men aytgan vaqtda sodir bo’ldi.
Men astronomiyaga oid qo’lyozmalarimda shunday yozganman. «Agar bilishga harakat qilsak, oy, quyosh tutilishining sabablari bizlar uchun ma’Ium bo’ladi».
1 897 yilda Buxoroda Men vafot etdim. Mcning ilmim asrlar osha mangu qoladi.
y- yo’1
5 guruh taqdimoti. Mirzo Ulug’bek haqida qisqacha biogratlk ma’lumot berdi.
Sohibqiron Amir Temurning tortinchi og’li SHohruh Mirzoning tong’icK o’g’li — Ulug’bek Mirzo 1394 yil 22 mart (hijriy 796 yil 19 jumodul avval oyining 19 yakshanba) kuni.
Iroqi Ajamning Sultoniya shahrida dunyoga keldi. Uning onasi malika Gavharshodbegim Amir Temurning sevimli kelinlaridan bo’Igan (1409 yil 13 tnayda Ulug’bekni otasi Movarounnahr hukmdori etib tayinlaydi. Ulug’bek 15 yoshda edi). Ulug’bekning asl nomi Muhammad Tarag’ay edi. Rasm-rusm, qoida-qonunlarga asosan u onasidan ayrib olinib Temuming katta xotini Saroymulkxonimga beriladi. Bola o’z ota va onasini ahyon — ahyonda bir korardi. SHohruh Hirotning hokimi edi. Temur shu nevarasini yaxshi korar edi. Bobosi qay mamlakatga )’urish qilsa Muhammad Tarag’ay ham undan qolishmas edi. Saroy>.ahli buni sezib xushomadgo’ylik bilan uni Ulug’bek deb atay boshladilar. 1’lug’bek I 8 yoshida Samarqand podshohi bolgan.
Ulug bek hayoti va faoliyatining asosiy sanalari aytildi.
1417 yil Buxoroda madrasa qurildi. Uning peshtoqiga Ulug’bek «Bilimga intilish har bir musulmon erkak va ayolning burchidir» degan so’zlarni yozdirdi.
1420 yil — Samarqandda madrasa qurib bitkazildi.
1427 yil-SHimolga muvaffaqiyatsiz yurish.
1428-1429 — Ko’hak tepaligida rasadxona qurildi. YUlduzlarni kuzatishga kirishildi.
1442 — Lllug’bekning onasi va binoning qisqa tavsifini yozib qoldirgan tarixchi Abdurazzoq rasadxonani kelib kordi.
1449 yilning 27 oktyabri — Ulug’bek qotil tomonidan fojeali o Idirildi.
Ulug’bek va uning rasadxonasi
Ulug’bek 1420 — 1429 yillarda Samarqand yaqinidagi Obi — Rahmat tepaligida rasadxona qurdirdi. Bino 3 qavatli togarak (silindr) shaklida bolib. diametri 46-40 metr. balandligi 30 metrchaedi.
Rasadxona silindr shaklidagi katta va butun bir bino bcTlgan. Bu haqda Zahiriddin Muhammad Bobur ham guvohlik beradi.
Rasadxona haqida tarixchi Abdurazzoq Samarqandiv ham yozgan.
Vaqt o’tishi bilan temuriyiar davlatining inqirozi tutayli Ulug’bek rasadxonasi yiqoldi.
1908 yili rus arxeologi V.L.Vyatkin tasodifan arxiv hujjattarini o’rganayotgan vaqtida rasadxona borligini aniqlaydi.
Rasadxonaning asosiy quroli burchak o’lehaydigan juda ulkan asbob (vertikal doira) dan iborat bolib, uning radiusi 40. 212 metr. yoyining uzunligi 63 metrga teng. Akademik Qori Niyoziy va astronom iyos Jalolovlarning fikricha, bu asbob sekstantdir. Bu asbob bilan quyosh, oy va boshqa yoritgichlarni katta aniqlikda kuzatganlar. Ulug’bek rahbarligida Samarqand astronomiari «Ziji jadidi Ko’ragoniy» astronomiya katalogini yaratishdi. Bu katalog «Ulug’bekning yulduzlar jadvali» nomi bilan ham mashhur.
1949 yili rasadxona o’rniga marmar toshdan yodgorlik o’matildi. 1964 yili esa Ulug’bek yodgorlik muzeyi qurib tugallandi va tantanali ravishda ochildi.Topshiriq: o’zgaruvchilar o’rniga shunday sonlarni yozingkL ular vertikal bo’yicha ham gorizontal bo’yicha ham yozilgan tenglamalarninf ildizlari bo’lsin. Bunday chizmalarni ko’proq tuzulsa o’quvchilami hammasini o’yinga jalb qilish imkoniyati tug’iladi. Bunday rebuslarni ko’proq yechgan o’quvchilar va ularning guruhi g’olib hisoblanadi.

1. 
   b) Rasmli rebuslar
   

Izoh. Rebuslarni topish uchun urilgan harfidan keyingi harf olinadi. Undan
keyingisi hisobga olinmaydi.
10 o’yin «Sonli tegirmon»
Rasional sonlar ustida arifmatik amallar mavzusida doir. Tegirmon aylana, doirachalarida rosional sonlar yozilgan. Bu aylanalarni tutashtiruvchi strelkalar ustida esa amallar kcfrsatilgan. Markazdagi aylanadan boshlab strelka yo’nalishiga qarab amallami tashqaridagi aylanaga bajarib, pastga turgan aylanalar ichidagi sonlardan birtasini javob tariqasida olish mumkin.
0—————————————— ^)
11 o’yin «Zanjir»
Kavadrat tenglamalarni yechish mavzusi bo’yicha. Har bir qatorning o’quvchilari tenglama yoki tengsizlikni yeching topshiriqli kartochkani oladi. Birinchi o’quvehi topshiriqni bajargach. orqasida otirgan o’quvchiga uzatadi. bu jarayon oxirgi partada«i o’quvchi yechgancha davom etadi. Tez va kam xato bilan bajargan qalor g’olib hisoblanadi. Birinchi guruh uchun savollar kartochkalari. Tenglamani ycching: 1. 9x²-1 =0 2. l-4y²=0 3.(x+3)(x-4)=l2 4. (x+7)²=t00 5. 4x²-3x=0 6. -5x^:+7x-O
Har birta yechilgan tenglama uchun 5 ball, tartib uchun ballar olinadi 12 o’yin «Tenglamani tikla va tuz»
oshqa olimlar bilan birga 7 yil ilmiy tadqiqot va rahbarlik lavozimida xizmat qilib, ilm ahllarining zo’r hurmatiga sazovor bcVIadi. 1017 yilda Xorazm Mahmud G»aznaviy tomonidan bosib olinadi. Beruniy boshqa olimlar bilan birga (Mahmudning asiri sifatida) aznaga jo’hatiladi. Beruniy aznada «Geodeziya» asarini yozadi. Mahmud aznaviy SHimoliy Hindistonni bosib olgach Beruniy bir qancha vaqt Hindistonda yashaydi. LJ yerda «Hindiston» degan asarini yozadi. Beruniyning eng yirik asari bu «Qonuni Mas’udiy» (Astronomiya va yulduzlar bo’yicha Mas’ud qonuni).Beruniy matematikaga oid » Doira vatarini unga ichki chizilgan siniq chiziqning xossasi yordamida aniqlash haqida'» asarini yozgan. Abu Rayhon Beruniy Gaznada (Afg’onistonda) 1048 yilda vafot etgan. Beruniyning 200 asari bor edi, 27 tasi bizgacha yetib kelgan .
3 guruh taqdimoti. ( Ibn Sino rolidagi o’quvchi quyidagilarni so’zlab beradi.)
Men Abu Ali Husayn Ibn Sino 980 yil Buxoroga yaqin
^j ->: (Peshko’ tumani hozirgi Ibn Sino nomli kolxoz) Afshona
qishlog’ida dunyoga keldim. Mening to’tiq ismim Abti Ali al -Husayn ibn Abdulloh ibn Sino al — Buxoriy. Otam Abdullo Balxdan bo’lgan. U o’qimishli kishi bo’lgan. o’sha davrda Buxoroda Somoniylar hukmronlik qilganlar. Buxoro poytaxt bo’lgan. Shu bilan birga Sharqda madaniyat Markazi ham
hisoblangan. X asrda Buxoroda lchi o’quv maskanlari ochilgan bunda qur’qh va dindan tashqari medisina. matematika, astronomiya ham o’qitilar edi. Menga quronni otam o’rgatgan. Men 10 yoshligimdayoq arabtilini tnukammal bilib oldini, 16 yoshimda ufug’ hakim, I 8 yoshimda Sharqning buyuk olimi bo»lib tanildim. Men Samoniylar davlatining amiri Nuh ibn Mansurni muvaffaqiyatli davolanganligim tufayli amir o’sha vaqtlarda Sharqda tengi yo’q darajada boy kutubxonadan tbydalanishga ruxsat berdi. Men 1002 yilgacha Aristotel asarlaridan falsafani, Yevklid asarlaridan geometriyani. Ptolemey asarlaridan astronomiyani zo’r qunt bilan o’rgandirn. Qoraxoniylar Buxoroni bosib olgandan so’ng Men Xorazmga (Urganch) ketdini. Qoraxoniylar Sulton Maxmud Xorazimshohdan iyien singari olimlarni Buxoroga qaytarishni talab qildi. IVIen arbga — Rasbiy dengizi sohillari tomon qochishga majbur bo’ldim. Men 35 yil ijod qildim. Meni o’z davrimda Husayn deb ataganlar, sharqda Shayxulrais. arbda Avisenna deb ataganlar. men 1037 yilda Hamadon (Eron) da vafot etgim.
4 guruh taqdimoti.
Al-Farg’oniy so’zining har bir harfiga inatematik termin topgan. A- asos I- litr
F- fazo
a- ayrima
r- radian
g’- goya
o- Outred
n- nisbat
i- iidiz

2. 
   Beruniy 3. Ibn Sino 4. Al-Farg’oniy 5. Mirzo Ulug’bek 6. Ahmad Donish
   

Guruhlar 1 guruh taqdimoti.
Al-Xorazmiy so’zidagi har bir harfiga matematik termin topgan. A- arifmetika I- tyamda
X- x(ixs belgisi)
o- og’ma
r- radius
a- .aylana
z- /jj(jadval)
m- minut
i- Ibn Sino
y- yo’nalish
2 guruh taqdimoti.
Abu Rayhon Beruniy 973 yilda Xorazmning qadimiy poytaxti Qiyot (Qot) hozirgi Beruniy tumani Shoboz shahri yaqinida tug’ildi. Beruniy otasidan yosh qoladi. uni astronom va matematik Abu Nasr Ibn lroq yoshligidan o’z tarbiyasiga oladi va astronomiya va matematikani o’rgatadi. Beruniy Xorazmning turli shaharlaridagi mahalliy madrasalarda va mashhur ustozlardan ta’lim oladi.
Abu Nasr astronomiya va geontetriyadan asarlar yozadi va bu asarlar ichidan bir nechtasini Beruniyga qoMlanma tariqasida taqdim etadi. Olim o’z bilimining asosiy qismini o’zidan okiin o’tgan olimlar matematik, astronom va geograf (Vfuhammad Xorazmiy. astronom Abu Abbos Ahmad Farg’oniy, Ahmad ibn Abdulto, Marvoziy, Javhariy, faylasufva labiatshunos Abu Nasr Muhammad Farobiy Abul Vafoning asarlarini mustaqil o’qib, analiz qilish bilan egallagan.
Xorazmda Xorazm shohi Abu Abdullohning yengilishi Kosh shahrida tinchgina ilni va marifat bilan shug’ullanayotgan olimlar hayotiga salbiy ta»sir qiladi. SHular qatori yosh olirn Beruniy ham Xorazmdan bosh olib ketishga majbur bo’idi. Kasbiy dengizning Janubi SHarqiy qirg’og’ida joylashgan Jurjon shahriga o’tishida Eronning hozirgi Tehron shahri yaqinida joylashgan Ray shahrida to’xtaydi. U yerda keksa yoshdagi ulug’ matematik va astronom Abu Muhammad Harnid Xo’jandiy bilan uchrashadi. U ustozi bilan Rav shahridagi rasadxonada kuzatish va o’lchash tshlarini oiib boradi. Ll 997 — 998 yil Koshda, 998 1004 yillarda Jurjon shahriga yashagan. Uni Xo’jandiy yasagan «Faxriy seksanti>> nomli ulkan burchak o’lchov asbobi qi/iqtiradi. Beruniyning birinchi asari bu «Faxri\ scksanti» ning bayoni (kamchiliklari haqida) bo’ladi.
l’ning birinchi yirik asari «A1 Osorui boqiya anil qurunil xoliya» (Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar». Abu Rayhon Beruniy 1005 yillarda o’z vatani Xorazmga kelib. Abul Abbos Maimun tomonidan ta’sis etilgan «Ma*mun akademiyasi» da Ibn Sino, lavlasuf Abu Sayl Masihiy, Abu Nasr Mansur vaKvadrat tenglamalni tuzish va yechish mavzusiga doir. Sinf uchta guruhga ajratiladi. Ko’fisiyentlari o’rnida kvadratchalar yozilgan kvadrat tenglamalr doskada namoyish etiladi. I. Qc+Dx+OO 2. Dz²+nz+D=0 3. Dy²+Dy+n=0
Har bir guruhdan bittadan o’quvchi kvadrat tenglama ildizlari dilda taniab. unga mos koefisiyentlarni topib bo’sh kvadratchalar ichigayozadi. Keyingi har guruhning birtadan uch o’quvchi bu tenglamalami yechadi. Qoldan o’quvchilar bu tenglamalarni daftarda yechadi va ildizlarning to’g’riligini signal kartochkalari bilan tasdiqlaydi va shunday keyin yana uchta o’quvchi yangi tenglamalr tuzadi va yana shunday davom etadi.
13 «So’z tuzish» o’yini.

1. 
   a) o’quvchilar matematik terminlar harflardan boshqa matematik termin tuzishi
   Masalan:
   ‘■’ Matematika, arifmetika, geometriya, algebra.» .
   

Metr Yer4 «Chorraha» o’yini.
o’yinda 4 ta o’quvchi qatnashadi. Ular bir-birlariga qarab o’rindiqga o’tiradilar. Ularning bu o’tirishiari chorrahani eslatadi. l-O^Tquvchi_ matematikdan terminlarni tez-tez aytadi. 2-O’quvchi F-o’quvehi aytgan terminlaming ma»nosi nimaligini so’raydi. 3-O’quvchi l-o»quvchiga matematika fanidan emas, xohlagan mavzuda savol beradi.
4-o’quvchi l-o’quvehiga qarab harxil harakatlar qiladi. o’yinda eng masuliyatli ish 1-o’quvchi zimmasiga tushadi. U 2 va 3—o’quvchining savollariga javob berishi kerak, 4-o’quvchining harakatlarini takrorlashi kerak va ayni vaqtda biladigan kattaliklar nomini aytishi lozim. o’yin 5 minut davom etadi. O yin tugagandan so’nt; bolalardan ularning munosabatlari so’raladi. LMaro’zini qanday hisetadi?
15 «Mozaika» o’yini.
Biror qoida alohida qilib qirqilgan kartochkalarga yoziladi. o’quvchi ularni to»g’ri joylaslitirib qoidani o’qib berishi lozim.
Rasmlar qirqib qoviladi. o’quvchi rasmni birlashtirib o’sha rasmda tasvirlangan narsa haqida gapirishi kerak.
Masalan: Uchburchak. to’rtburchak, aylana, konus.Buxoroning qadimij yoqgorliklari va hokaza rasmlar olinishi munikin. Bu rasmlar orqasida savollar, masala va boshqa qi/iqarli topshiriqlar yozilishi mumkin.
16″o’yIabtop» o’yini.
Sinf 2 guruhga ajratiladi. Bolalar bir-biriga qarab saflanadi. Birinchi guruhdagi lchi o’quvchi Ita matematika fanidan termin aytadi. ikkinchichi guruhdagi birinchi o’quvchi uning oxirgi harfiga boshqa matematika faniga doir terniin aytadi. Agar aytolmasa o’yindan chiqadi. o’yin shunday davom etadi. To oxirgi o’quvchigacha. O’\ indan chiqqan o’quvchi o’yin tugagandan song o’z mahoratini ko’rsatadi. Oxirida o’yin haqidagi fikrlar so’raladi.

17. 
    «Sen bo’shsan» o’yini.
    

o’yinda 3 ta bola qatnashadi. Boshqaruvchi tomonidan ketma-ket bolaning ismini aytgan holda savollar beriladi. Ular javob beradilar. Mabodo javob bermasa qolgan o»tirgan crquvchilardan so’raladi. Har bir bolaga 5 ta dan savol berilgandan so’ng ular o’yindan chiqarish uchun 1 kishining ismini yozadilar. Agar birtadan to’g’ri kelsa, o’sha o’yin davomida g’olib o’quvchi kimni chiqarish uchun ism aytadi. Keyin bola o’yindan chiqadi. Chiqish davomida nimani bilmadi va bilib olganligi haqida so’zlab beradi.

18. 
    «Mashina odam» o’yini
    

Barcha 6 ta yoki 5. 4 tadan bo’lib o’tiigan bolalarga 3 daqiqa vaqt beriladi. Ular 3 minut davomida biror model, shakl, tushunchani OTtoqlariga namoish qilishni kelishib oladilar. Vaqt o’tgandan so’ng har bir guruhga navbat bilan o’zlarini tayyorlagan ishlarini namoish qiladilar. Qolgan bolalar qaysi model , shakl, tushunca haqida ekanligini aytadilar. Masalan: Bir o’quvchi chiqib, ikki qoiini yoyib ktvrsatadi.
Bolalar javoblaridan namunalar keltiramiz. 180 gradusli burchak. Simmetriya, odam boshini koordinata tekisligi deb olsak x-o’qi.

19. 
    «Meni tushun» o’yini
    
20. 
    a) o’yinga 2 o’quvchi taklif etiladi. Birtasi ikkinchisiga qarab biror geometrik figurani tavsiflab beradi. 2chi crquvchi buni nimaligini topadi. Agar topolmasa sinfda o’tirgan qolgan o’quvchilardan so’raladi. Keyin ikkinchi o’quvchiga navbat beriladi. Ikkinchi o’quvchi birinchi o»quvchiga biror boshqa biron geometrik figurani tavsiflab beradi. Birinchi o’quvchi qanday tigura ekanligini aytishi lozim.
    
21. 
    b) o’yinda iopishmoq sifatida yoki sheriy misralar bilan biror matematik tushuncha Bolalar nima haqida gap borganiga qarab . nomini topadi.
    
22. 
    «Zakovat o’yini»
    

Bu o’yinrti tashkil etishdan oldin, o’quvchilarga topshiriqlar beriladi. Shu topshiriqlarni a»lo darajada bajarib topshirgan o’quvchilar o’yinga jalb etiladi. Llar (6 o»quvchi) sinf o’rtasida qo’yilgari partaga guruh bo’lib o’tiradilar. Qolgan o’quvchilar tomonidan yuborilgan savollarga javob beradilar. o’yinni bir o’quvchi olib boradi. O»yin orasida musiqali tanaffus ham bcfladi. o’yin 10 bosqichdan iborat bo’ladi. o’yin davomida guruh savolga javob bera olsa, unga ball beriiadi. Agar javob bera olmasa ball savol bergan tvquvchiga beriladi. Zakovatbob savollar:

1. 
   1. 3 xil rangli gullar bor. 2 tadan nechta guldasta yasash mumkin? Javob: 3 45
   

Yechimi: Cl — —— = 3′(asar soni nchta bo’lsa) C^: = = 45
1-2 I 2

2. 
   Agar 10 ta har xil gul berilgan boisa 2 tadan nechta guidasta vasab bo’iadi? Javob:204
   

Yechimi: I^: I 2^3²-r4²+5^:+6^:+7²t8^:-i t4+9+1 6+25 ^36 149 1-64+204 3. Diofant( matematik) haqida qabr toshidagi yozuv. She’rsakkiz, sakkizburchak, sonli ifoda, sig’im, surat, sanoq, santimetr.
3-usul:
Fasllar bo’yicha guruhlarga ajratish.
Guruh tuzishning yoMIaridan biri qaysi faslda tug’itganiga qarab saflanishni taklif etishdir. o’qituvchi fasllarni ketma-ket qish, bahor. yoz, kuz deb ataydi. Qatnashuvchilar qishda tug’iigan bo’Isatar 1-bo’lib. chiqadilar va ketma-ket turadilar. Agar bahorda tug’ilgan bo’lsalar 2-bo’lib chiqadilar va hokazo jarayon davom etadi.
Saflangandan so’ng 7 ta qatnashuvchiga musiqadagi notalami aytish taklif etiladi. Ular do, re, mi, fa, sol, lya, si deb aytadilar. qolganlar o’z turgan o’rniga qarab yana 1 marta notalarni takrorlaydi. Qatnashuvchilar soni tugaguncha bu jarayon davom etadi. Barcha bir-birini topib ya’ni do-lar 1 guruh, re-lar 1 guruh. mi-lar 1 guruh va hokazo si-lar 1 guruh bo’lib o’tirishga taklif etiladi.
Guruhlar o»z taqdimotini o’tkazish uchun quyidagi innovasion usulni qo’llash taklif etildi. Har 1 guruhga nota nomi qatnashgan matematik atama topishi taklif etildi.. Do-
doira, dona. miqdor, dodekaedr, doimiy son. Re-
rene, rekord, teorema, differensial, rebus. Mi-
minus, mlsol, minut, ming, rnillion, rmlliard, tnillimetr, milligramm, Al Xorazmiy, Mjrzo Ulug’bek, umumiy, taxminiy. Fa-
Fales, masofa, fazo, fan, Farg’oniy. Pifagor. feraz. grata, alfe. Sol-
misoL sojiq. soHshtirma, soli., fasoL, persol, solnoma. Lya-
ryamda, astrolyabiya, kalkujyator, perpendikulyar. Si-
lbn Sino, simmetriya, doirasiifion, sinus. kosinus, sjgma, ratsional, irratslonal, sistema, aksioma.
Barcha guruhlar yozganlarini spikerlari orqali aytgandan scvng, birinchi yozganingiz guruhingiz nomi deb aytiladi. Guruh o’z taqdimotini o’lkazish uchun kclishadilar. Dars davom etadi.
4-usul: