Davlatiy moliya

10-rasm. Bozor iqtisodiyotida daromadlilik stavkalari  darajasiga 

ta’sir etuvchi asosiy omillar 

Ishlab  chiqarish  vositalaridan  kutilayotgan  samaradorlik.  Investor 

tomonidan kutilayotgan daromadlilik stavkasi miqdoriga ta’sir qiluvchi birinchi 

omil  ishlab  chiqarish  vositalari  samaradorligi  hisoblanadi.  Ma’lumki,  boshqa 

narsalarni ishlab chiqarishda foydalaniladigan narsalar ishlab chiqarish vositalari 

hisoblanadi. Shaxtalar, yo‘llar, kanallar, to‘g‘onlar, elektrostansiyalar, zavodlar, 

mashinalar  va  tovar-moddiy  zaxi-ralarni  ishlab  chiqarish  vositalariga  misol 

sifatida  keltirishimiz  mumkin.  Kapitalning  ushbu  fizik  aspektidan  tashqari, 

“kapital”  tushunchasiga  unumdorlikni  oshirishga  yordam  beruvchi

 

patentlar, 

shartnomalar, formulalar, firma nomlari, shuningdek ishlab chiqarish va ta’minot 

strukturasi kiradi. Bunday ushlab bo‘lmas narsalar ko‘pincha ilmiy-tadqiqot va 

tajriba-konstruktorlik  ishlanmalari  va  reklamaga  ketgan  xarajatlar  natijasi 

hisoblanadi. 

Bir  yilda  kapitaldan  foydalanish  samaradorligini  kiritilgan  kapi-talning 

daromadlilik  stavkasi  deb  nomlanuvchi  foizli  ko‘rsatkich  sifatida  ta’riflash 

mumkin. Aynan shu daromad fir-malar tomonidan chiqarilgan aksiya, obligatsiya 

va  boshqa  moliyaviy  instrumentlar  egalariga  dividend  va  foizlar  to‘lab  berish 

manbai  hisoblanadi.  Ushbu  hamma  instrumentlar  kapitaldan  foydalanish  orqali 

keladigan daromad qismiga talabni bildiradi. Qo‘yilgan kapi-talning kutilayotgan