Davlat va huquq tarixi fanining predmeti, metodlari va vazifalari

часть
1
 
«
Научный импульс
»
Январь
, 202
3 
2065 
Xorazmshohlar davlati, Temur saltanati) vujudga keldi. Shu bilan birga,
ushbu hudud qayta-qayta boshqa kuchli imperiyalar uchun tobe mamlakat
ham bo‘lib keldi. Lekin shunisi aniqki, O‘zbekistonda davlatchilik ming
yillar davomida shakllanib kelgan. Hozirgi mustaqil O‘zbekiston davlati
tarixan mustahkam davlatchilik poydevorlari ustida qurilgan.
Har qanday fanning asosiy vazifasi o‘rganilayotgan narsa va
hodisalarning taraqqiyot qonunlarini ochib berishdan iborat. Bu borada
har bir fan o‘z tadqiqot uslublariga ega. Har bir fan nazariy jihatdan
tizimlashgan bilimlar yig‘indisi sifatida tadqiqot jarayonida turli
metodlardan foydalanadi.
Davlat va huquqning murakkab, xilma-xil, rang-barang hodisalarning
haqiqiy mazmunini, yuridik tabiatini, mohiyatini, rivojlanish qonunlarini
bilishning aniq uslublari bo‘lib, ular ilmiy tadqiqot va izlanishning
yo‘nalishini ifodalaydi. Bu o‘rinda, birinchi navbatda, muayyan-tarixiy,
davlat-huquqiy hodisalarni, keng ma’noda esa tarixiy-huquqiy fanning
poydevori hisoblangan tarixiy faktlarni bilish vositalari, uslublari nazarda
tutiladi.
Ilmiy tadqiqot jarayonida bilishning aniq shakli va usullaridan
foydalanish orqali ilmiy bilimlar vujudga keladi va rivojlantiriladi. Ta’lim
tizimida ilmiy tadqiqot jarayonida kelib chiqqan muammo yoki
masalaning qo‘yilishi va hal qilinishida maxsus uslublardan foydalaniladi.
Fanning metodlari tizimida xususiy, umumiy ilmiy va eng umumiy
metodlar mavjud. Ular o‘zaro bir-biri bilan bog‘liq.
Dialektik usul real olamni ilmiy bilishning eng umumiy usuli bo‘lib,
u barcha fanlar uchun, jumladan tarixiy-huquqiy fanlar uchun ham
metodologik ahamiyat kasb etadi. Dialektik usul xususiy fanlar erishgan
yutuqlardan foydalanib, ularning usullari bilan birgalikda rivojlanadi, ular
bir-birini to‘ldiradi va boyitadi. Davlat va huquq tarixini o‘rganishdagi 
bunday usul davlat va huquq kabi ijtimoiy hodisalarning mohiyatini
jamiyat moddiy shart-sharoitlari, iqtisodiy negiz bilan bog‘lab o‘rganishni
ta’minlaydi.
Dialektik usul – davlat va huquq doimo rivojlanadi, o‘zgaradi, bir
shakldan ikkinchi shaklga o‘tadi, deb qaraydi. Dialektika hodisalarni
rivojlanishda, boshqa hodisalar bilan aloqadorlikda, bir-biri bilan bog‘liq
holda, harakatda, miqdoriy va sifat o‘zgarishida, deb o‘rganadi.
Binobarin, ularni tushunish uchun mazkur hodisalarni vujudga keltirgan
sharoitni, mavjud bo‘lgan va yashayotgan davrni bilish kerak.
Umumiy ilmiy metodlardan biri bo‘lgan tahlil (analiz) usuli orqali
o‘rganilayotgan narsa va hodisalar mayda bo‘laklarga, ya’ni elementlarga
ajratilib, ular o‘rtasidagi bog‘lanish, o‘zaro munosabati va ta’siri

---

Международный
научный
журнал
№
5
(100),