Davlat va huquq nazariyasidan mantiqiy savollarga javoblar

Мантиқий метод – давлат ва ҳуқуқ ҳодисаларининг моҳия-
тини, асосий мазмунини назарий шаклда, мавҳумлаштирилган
2
асослантирилган (исботланган) ва изчил хулоса чиқаришни
назарда тутади.
Мантиқ (логика) энг умумий тарзда таърифлаганда, тўғри,
ҳаққоний илмий фикр юритиш, фикр юритишдаги ички уйғунлик
ва ўзаро мутаносибликдир. Мантиқ фикрнинг тузилишини, турли
фикрлар ўртасидаги мантиқий боғланишларни, ҳақиқат билимга
эришишнинг шарт-шароитлари ва қонун-қоидаларини ўрганади.
Диалектик мантиқ тафаккурнинг умумий қонуниятларини таҳлил
этади. У инсон тафаккурининг “чархланиши”га кўмаклашади,
унинг изчил, зиддиятлардан холи ва асос – эътиборли бўлишини
таъминлайди1. Демак, асосий мантиқий талаблар – фикрни аниқ,
изчил, зиддиятсиз, асосли, исботли ифодалашдан иборат.
Мантиқий метод давлат ва ҳуқуқ воқеликлари ҳақида тўғри
(ҳаққоний) билимлар ҳосил қилиш, уларни ёқлаб чиқиш ва
асослашда мантиқ қонун – қоидаларидан фойдалана билишни
ўргатади. Шунингдек, мазкур метод турли фикрларни мантиқий
таҳлил қила олиш, ўз фикрини ихчам, лўнда ва энг муҳими,
ишонарли, асосли қилиб баён этиш кўникмаларини ҳосил қилади.
Илмни мантиқий усул ва воситасида ўрганишда аввалги билим
(хулоса) кейинги билим (хулоса) учун асос бўлади. Илмий-
назарий хулосаларни шакллантиришда мантиқ силлогизмларига
таяниш лозим бўлади.
Масалан, “икки тасдиқ фикрдан учинчи янги тасдиқ фикр
(хулоса) чиқади”. “Ҳосил қилинган янги мулоҳаза дастлабки
мулоҳазалардан умумийроқ бўлмайди”. Мантиқ силлогизмлари-
нинг энг оддийларидан бирини давлат масаласига қўллаб хулоса
чиқариб кўрайлик:
А. Демократик давлатларда вакиллик ҳокимият идоралари
сайлов асосида шакллантирилади.
Б. Ўзбекистон Республикасида давлат вакиллик идоралари
сайлов асосида шакллантирилади.
В. Демак, Ўзбекистон Республикаси демократик давлатдир.
Бундай тарзда чиқарилган хулоса мантиқий жиҳатдан
зиддиятсиздир.
Тарихий метод – давлат ва ҳуқуқни тарихий ривожланиш
шарт – шароитларига боғлаб ўрганиш усул бўлиб, унда давлат ва
ҳуқуқнинг тавсифи ва ривожланиш босқичлари тарихий
хронолологик изчилликда, кетма – кетликда ўрганилади.
Ушбу ўринда давлат ва ҳуқуқнинг тарихан вужудга келиш
сабаблари ва шарт-шароитларини аниқлаш, уларнинг тарихий
тараққиёт босқичларида ривожланиши, ўзгариши ва шакллани-
шига таъсир этган омилларни кўрсатиб бериш, шу асосда давлат
ва ҳуқуқнинг бугунги ҳолатига баҳо бериш ҳамда истиқболдаги
эволюциясини башорат қилиш муҳим аҳамият касб этади.