Davlat tili haqida

3. Unli tovushlar tilning gorizontal holatiga ko’ra ikkiga bo’linadi:
a) til oldi (old qator) unlilari: a,e,i
b) til orqa (orqa qator) unlilar: o,u,o’
A) Til oldi unlilarini talaffuz qilganda tilning old qismi ko’proq harakatda bo’ladi va til tishlarga yaqinlashadi. B) Til orqa unlilarini talaffuz qilganda esa, aksincha, til tishlardan uzoqlashib, nisbatan orqaroqqa tortiladi.
Undosh tovushlar tasnifi
1. Hozirgi o’zbek adabiy tilida undosh tovushlar soni 23 ta deb ko’rsatiladi. Bular - b,v,g,d,z,j,y, k,l,m,n,p,r,s,t, f,x,ch,sh,q,g’,h,ng (ammo bunda portlovchi va sirg’aluvchi j tovushlari alohida ekanligi inobatga olinmagan).
Undosh tovushlarining hosil bo’lishida bo’g’iz bo’shlig’i, o’g’iz bo’shlig’i va til muhim ahamiyatga ega. O’pkadan chiqayotgan havo oqimi xuddi mana shu joylarda turli xil to’siqlarga duch keladi. Buning oqibatida esa undosh tovushlarning hosil bo’lishi uchun yetarli sharoit hosil bo’ladi.
Undosh tovushlar hozirgi o’zbek adabiy tili fanida, asosan, uch tomonlama tasnif qilib o’rganiladi.
I. Paydo bo’lish o’rniga ko’ra:
II. Paydo bo’lish usuliga ko’ra:
III. Tovush paychalarining ishtirokiga ko’ra I(yo bo’lmasa ovoz va shovqinning ishtirokiga ko’ra deb ham yuritiladi):
Bundan tashqari, ayrim oliy talim darsliklarida yana ikki tomonlama tasnif kiritilgan: