Давлат (қардош тиллар) тили

билимлар
, ушбу бирликлар ва қоидаларни амалий 
қўллаш 
кўникмалари
ҳамда ўз фикрларини янги вазиятда эркин ифодалаш 
учун ўрганилган билимлардан фойдалана олиш 
малакаларидан
ташкил 
топади. Шу уч омил биргаликда амал қилгандагина нутқий фаолиятни юзага 
келтиради. Айнан шу омилларни босқичма-босқич ривожлантириб бориш 
9
Зимняя И. А. Психологические аспекты обучения говорению на иностранном языке. –
Москва: МГУ, 1998. – 142-б. 

---

127 
тилга ўргатишнинг асоси ҳисобланади. Бунда уларнинг тизимли равишда 
берилиши, тил бирликларининг ўзаро синтагматик ва парадигматик 
алоқадорликда, боғлиқликда бўлиши айниқса муҳимдир. 
Нутқий мулоқот жараѐнида инсон ана шу боғлиқликларни комплекс 
ҳолда, яъни 
тинглаш,
ўқиш 
ва маъноларини 
тушуниш
бирлигида қабул 
қилади. Нутқий фаолиятнинг ушбу турлари бир-бирига боғлиқ ҳолда 
босқичдан-босқичга ўзаро узвий боғлиқ ҳолда ўзлаштириб борилиши 
узвийлик ва узлуксизликни таъминлайди.
Тил она тили сифатида ўрганилаѐтганда
тилнинг грамматик 
тузилиши ҳақидаги маълумотларни тизимли равишда, изчилликда ўргатиш 
мақсадга мувофиқ бўлса, чет тили сифатида ўрганилаѐтганда грамматик 
билимларни соф амалий, яъни нутқий фаолиятни ривожлантириш мақсадига 
йўналтирилган ҳолда берилиши керак бўлади. Муайян бир тилда эркин 
сўзлашиш имкониятига эга бўлиш учун 2000га яқин сўзни билиш, яхши ўқиш 
ва тушуниш учун 4000–5000 атрофидаги луғавий бирликни эгаллаши 
лозимлиги мутахассислар томонидан эътироф этилган.
Айримлар бундай 
минимумни катта ҳажмдаги матнларни мустақил ўқиш орқали ажратиш ва 
рецептив идрок қилиш мумкин деб ҳисобласалар-да, олиб борилган махсус 
текширувлар бу фикрни тасдиқламайди. Жумладан, психолингвист Г.И.Богин 
ўз тажрибасида аниқлашича, филологик йўналишдаги факультетлар 
талабалари 100 ўқув ҳафтаси давомида ҳар ҳафтада 30 саҳифадан асар ўқиб, 
матнни қарийб ѐд олиши мумкин. Бироқ бу лексик ва грамматик материални 
тўлиқ ўзлаштиришда унчалик катта натижа бермайди, чунки ўқиб чиқилган 
3000 саҳифада барча луғавий ва грамматик бирликлар учрамайди ѐки қайта 
такрорланмайди 
11