123
V bob. AVTOMATLAShTIRILGAN KADASTR
TIZIMLARI
5.1. Davlat yer kadastrini yuritishda avtomatlashtirilgan
texnologiyalar
Davlat yer kadastrini yuritish uchun ma’lumotlar olish, ular-
ni qayta ishlash, yer kadastri hujjatlariga tushirish, yerning hu-
quqiy, tabiiy va xo‘jalik holatlarida yuz beradigan o‘zgarishlarni
aniqlab berish hamda bu o‘zgarishlarni
yer kadastrining hisob
va hisobot hujjatlarida yoritib borish murakkab jarayondir.
shuning uchun bunday murakkab jarayonni osonlashtirish, yer
to‘g‘risidagi, undan foydalanish va umuman yer kadastrini yuri-
tish bo‘yicha ma’lumotlarni zamon talabi darajasida ushlab tu-
rish, tezkor ravishda zaruriy ma’lumotlarni olish maqsadida yer
kadastrida ham avtomatlashtirilgan texnologiyalarni qo‘llash
maqsadga muvofiqdir.
texnologiya so‘zi yunoncha (techne) – san’at, mahorat, o‘quv
ma’nolarini anglatadi. avtomatlashtirilgan texnologiyalar – bu
obyekt, hodisa yoki jarayonning holati haqidagi ma’lumotlarni
olish, qayta ishlash va uzatishning zamonaviy, kompyuterlash-
tirilgan jarayonidir. Demak, bu jarayon – zamonaviy axborot
yetkazib
berish jarayoni, ya’ni axborot texnologiyasidir.
axborot texnologiyalari – kompyuterda saqlanuvchi ma’lumotlar
ustidan turli murakkablikdagi operatsiyalar, amallar bajarishning
aniq reglamentli qoidalaridan tashkil topadi. axborot texnologi-
yasining asosiy maqsadi – axborotni saqlash va uzatishni tashkil
etishdir.
keyingi yillarda elektron texnikaning jadallik bilan rivojla-
nishi kompyuterdan foydalanish sohalarini tubdan kengaytirdi.
endilikda kompyuterdan murakkab va ko‘p rangli ishlab chiqa-
rish diagrammalarini yaratish, elektron pochta uchun, murakkab
inje nerlik, yer kadastri va me’morchilik chizmalarini tayyor-
lash hamda boshqa maqsadlarda foydalanish mumkin. bundan
ko‘rinadiki, iqtisodiyotning boshqa tarmoqlari singari yer kadas-
trini ham tezkor yuritish, yer kadastri uchun ko‘p rangli, yuqori
sifatli plan-kartografik materiallar tayyorlash, yer resurslari ning
124
taqsimlanishi va doimiy qayta taqsimlanishi, yerdan foydala nish
bo‘yicha
hisobotlar tuzish, boshqa qator yer kadastri masala-
larini zamonaviy talablar asosida hal qilishda avtomatlashtirilgan
texnologiyalardan keng foydalanish yo‘lga qo‘yilmoqda.
ma’lumki, davlat yer kadastrining asosiy bo‘g‘inlaridan biri –
yer maydonlari, ularning miqdori, sifati, joylashuvi, holati, qiymati
va boshqalar bo‘yicha to‘plangan ma’lumotlarni qayta ishlashdir,
ma’lumotlarni qayta ishlashning avtomatlashtirilgan texnologiya-
lari yaxshi tizimlashgan vazifalarni hal qilishga mo‘ljallangan. bu
texnologiya boshqaruv mehnatining ayrim mayda, doimo takror-
lanuvchi operatsiyalarini avtomatlashtirish maqsadida qo‘llaniladi.
shu bois ham bunday texnologiyani bu darajada qo‘llash vaqt
sarfini kamaytiradi, xodimlar mehnati ning samaradorligini
aniq oshiradi. yer kadastri axborotlarini
qayta ishlashning av-
tomatlashtirilgan texnologiyasining asosiy komponentlarining
sxe masi quyidagi 1-chizmada keltiriladi.
1-chizma
. yer kadastri ma’lumotlarini qayta ishlashning avtomatlash-
tirilgan texnologiyasi asosiy komponentlari.
ma’lumotlarni qayta ishlashning avtomatlashtirilgan texnologi-
yasi asosan ularni qayta ishlash uchun standart protsedura va
algoritmlari ma’lum, kirish ma’lumotlariga ega bo‘lgan masa-
lalarni hal qilishga mo‘ljallangandir. bu texnologiya doimiy ra-
ma’lumotlar
bazasi
Hisobotni
yaratish
Ma’lumotlarni qayta ishlash
Ma’lumot-
larni
to‘plash
Talab
bo‘yicha
davriy
Sortirovka
qilish
Hisoblash
Tashqi
muhitdan
ma’lumotlar
olish
Agregatlashtirish
Guruhlash
Ichki va tashqi
muhitda foydalanish
uchun
axborot
125
vishda, tez-tez takrorlanadigan katta miqdorlardagi ma’lumotlar
va mehnatni avtomatlashtirish maqsadida uncha yuqori malakaga
ega bo‘lmagan xodimlarning ish faoliyati darajasida qo‘llaniladi.
masalan, ma’muriy tumanda yer uchastkalariga bo‘lgan huqu-
qlarni davlat ro‘yxatiga olish va davlat registrini yuritish, yerlar-
ni hisobini olib borish, tuman yer balansini tuzish, tumanda-
gi yer, bino-inshootlar va boshqa ko‘chmas mulklar to‘g‘risidagi
axborotlarni bir tizimda saqlash va boshq. shu sababli ham av-
tomatlashtirilgan texnologiyalar va tizimlarni qo‘llash
xodim-
larning mehnat unumdorligini oshiradi, ko‘p miqdorlardagi bir
xil ishlarni bajarishdan ozod qiladi,
hattoki xizmatchilar soni-
ning qisqarishiga olib keladi.
ma’lum bir tumanda yer kadastriga oid quyidagi masalalar hal
qilinadi:
– ko‘p miqdordagi hisob-kitob ma’lumotlarini to‘plash va
qayta ishlash;
– yer resurslarining holati va taqsimlanishi to‘g‘risida, ular-
dan foydalanishning davriy nazorati to‘g‘risida davriy va yillik
hisobotlarni yaratish;
– manfaatdor yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan joriy ke-
lib tushadigan turli-tuman so‘rovnomalarga javob berish va qog‘oz
ko‘rinishida ularni rasmiylashtirish yoki hisobotlar tuzish.
1-chizmada aks ettirilgan asosiy komponentlar quyidagilar-
ni yoritadi:
Do'stlaringiz bilan baham: 
