Дастурлаш асослари

Лавозимда ўсиш мотивацион омил сифатида
иш жойига келаѐтган ѐш 
мутахассислар учун катта турткидир. Бу хусусда яна чет элда мавжуд бой 
тажрибаларга мурожаат этиш мумкин. ИБМ компаниясида юқори бѝғин 
раҳбарлик лавозимига мос номзодлар анча эрта аниқланади ва кейинги 10 йил ѐки 
ундан ошиқ вақт давомида уларни лавозимда кѝтаришга тайѐргарлик ишлари 
олиб борилади. Тайѐргарлик даври шундан иборатки, ходим мансабда ѝсиб борар 
экан, бу вақт мобайнида уни йирик хатодан иложи борича асраб келинади. Мана 
шундай ―тарбия‖ натижасида ѝз-ѝзига ишонган, компания маданияти билан 
суғорилган раҳбар етишиб чиқади. Бундай тадбир раҳбарликка номзод 
ходимларни индивидуал тарзда пухта ѝрганишни, унинг қобилиятини аниқлаш ва 
ривожлантириш бѝйича алоҳида тадбирлар ташкил этиш имконини беради.
Чет эл етакчи компанияларининг яна бирида ходимнинг лавозимда ѝсиши 
қуйидаги тартиб бѝйича амалга ошади. Олим ва инженерлар ѝз лавозимларида 
белгиланган маош билан ишлар эканлар, улар тамоман янги ғояни илгари 
суришлари мумкин. Агар бу ғоя жорий этилса раҳбарият янги маҳсулот ишлаб 
чиқариш ва сотиш бѝйича гуруҳ ташкил этади. Маҳсулот бозорга чиққанда ходим 
―маҳсулот бѝйича инженер‖ номини олади. Ушбу маҳсулотни сотиш ҳажми 1 
млн. долларга етса кашфиѐт ѝзлаштирилган маҳсулот тоифасига киритилади ва 
бѝлим мавқеи ѝзгаради. Сотув 5 млн. га етганда яна ѝзгариш бѝлиб ѝтади, 
инженер эса ―маҳсулот бѝйича менежер‖ лавозимини олади. Сотиш ҳажми 20 
млн. етиши мустақиллик учун яна бир поғона ва ниҳоят 75 млн.га етганда бѝлим 
ѝз раҳбарига эга алоҳида хѝжаликка айланади. Шундай қилиб, олинаѐтган 
даромад иложи борича рационализаторнинг ѝз хѝжалигига келиб тушаверади.
Раҳбар ѝзининг айрим 
вазифаларини илғор ходимларга тақсимлаши
орқали ходимнинг ташкилотда фаол ишлаши таъминланади. Бошқарув 
қарорларини ишлаб чиқишга жалб этиш, уларнинг ижроси бѝйича айрим 
вазифаларни ходимлар зиммасига юклаш ташкилот қадриятлари ва мақсадларини 
қабул қилишни кучайтиради ва мотивацион омил сифатида қѝлланилади.