Дастур 5320100- материалшунослик ва янги материаллар технологияси (тармоқлар бўйича) таълим йўналишининг 2016/2017 ўқув йилида тасдиқланган ўқув режасидаги асосий фанлар асосида тузилган. Тузувчилар

 
 
МЕТАЛЛ МАТЕРИАЛЛАР фани бўйича:
Металл материаллар ва қотишмалар ҳақида умумий маълумот. Фаннинг 
предмети ва услублари. Металл материаллар ва қотишмаларнинг атом-
кристаллик тузилиши. Реал металлар тузилиши. Реал металлардаги 
нуқсонлар. Металларнинг кристалланиши. Қуйма намунанинг тузилиши. 
Қотишмалар назарияси. Ҳолат диаграммалари. Қотишмалар турлари. 
Қотишмалар ҳолат диаграммалари. Металл қотишмаларни мустахкамлигини 
ошириш усуллари. Металл материаллар структураларини ўрганиш усуллари. 
Қотишмалар назарияси. Металл материаллар механик хоссалари ва уларни 
аниқлаш усуллари. Металл материаллар физик ва кимѐвий хоссалари. Металл 
материаллар ва қотишмалар технологик хоссалари. Углеродли пўлатлар. 
Углеродли ва легирланган пўлатларнинг классификацияси, маркаланиши ва 
ишлатилиши. Легирланган пўлатлар ва уларнинг синфланиши. Жуда пухта 
пўлатлар. Коррозиягабардош ҳамда оловбардош пўлатлар ва қотишмалар. 
Хромли зангламас пўлатлар. Жуда пухта аустенит ва аустенит-мартенсит 
синфидаги 
пўлатлар. 
Никел 
асосидаги 
зангламас 
қотишмалар. 
Иссиқбардошлик таснифи. Перлит, мартенсит ва мартенсит – феррит 
синфидаги пўлатлар, қўлланилиш жойлари. Асбобсозлик пўлатлари ва 
қотишмалар. Асбобсозлик пўлатларнинг таснифи ва маркаланиши. Қаттиқ 

---

қотишмалар. Кесувчи асбоблар учун ишлатиладиган пўлатлар. Ўлчаш 
асбоблари учун пўлатлар. Совуқлайин деформацияланадиган штамп 
пўлатлари. Иссиқ ҳолатда деформацияланадиган штамп пўлатлари. Босим 
остида қуйиладиган ва прессланадиган қолип пўлатлари. Хотирага эга бўлган 
янги материаллар ҳақида маълумот. Аморф материаллар. Чўянлар. 
Чўянларнинг классификацияси. Қайта ишланувчи, кулранг (қуймакорлик), 
болғаланувчи, жуда пухта чўянлар. Чўянларнинг олиниши, структуралари, 
хоссалари, маркалари, ишлатилиш соҳалари. Чўянларни термик ишлов 
бериш асослари. Рангли металл ва қотишмалар. Титан унинг қотишмалари. 
Титан қотишмалари, уларнинг хоссалар ва ишлатилиш жойлари. Титан ва 
унинг қотишмаларини термик ишлаш. Алюминий ва унинг қотишмалари. 
Қуйма 
алюминий 
қотишмалари. 
Деформацияланадиган 
алюминий 
қотишмалари. Алюминий қотишмаларини термик ишлаш. Магний ва унинг 
қотишмлари. Қуйма магний қотишмалари. Деформацияланадиган магний 
қотишмалар. Магний қотишмаларни термик ишлаш. Мис ва унинг 
қотишмалари. Латунлар, уларнинг маркаланиши, хоссалари ва қўлланилиши. 
Бронза. Деформацияланадиган ва қуйма бронзалар, уларнинг маркаланиши, 
хоссалари ва қўлланилиши. Янги металл материаллар. Композицион 
материаллар. Композицион материалларнинг турлари. Толали композицион 
материаллар. Алюминий, никел ва бошқа металлар асосида дисперсион 
пухталанадиган материаллар. Кўп қатламли композицион материаллар. 
Композицион материалларни машина деталлари ва асбоблар учун 
қўлланилиши. Дисперсс пухталанган композитлар ва уларниг ишлатилиши. 
Толали мустахкамланган композитлар ва уларнинг ишлатилиши. Кукун 
металлургияси асослари. Қийин эрийдиган металл материаллар ва уларнинг 
синфланиши, тузилиши, хоссалари ва ишлатилиши. Кукун металлургияси 
асослари. Қийин эрийдиган металларни водород муҳитида плазмокимѐвитй 
тиклаш асослари. Ўта қаттиқ материаллар. Синтетик олмос ва нитрид бор 
композитлари. Нанокукунлар асосида олинган янги конструкцион 
материаллар. Нанотехнология. Наноматериаллар ва нанокомпозитлар. 
Қотишмаларни термик ишлаш. Термик ишлаш назарий асослари. Термик 
ишлашнинг мақсади, турлари ва пўлат хоссаларига таъсири. Пўлатларни 
қиздириш ва совитиш жараенлардаги структура ўзгаришлари. Юмшатиш, 
нормалаш, тоблаш ва бўшатишларнинг технологик жараѐнлари. Пўлатларни 
кимѐвий-термик ишлаш. Пўлатларни цементитлаш, азотлаш ва цианлаш 
технологик жараѐнлари. Металл материалларни юза тоблаш. Ишлатиладиган 
жиҳозлар, қўлланилиши ва уларнинг ишлаш жараѐнлари. Диффузион 
металлаш. Алитирлаш. Диффузион хромлаш. Силицийлаш. Технологик 
жараѐнлар. Ишлатилиш соҳалари.