Darvingacha bulgan davrda evolyusion goyalarning rivojlanishi. Yerda xayotning rivojlanishi

Sezuvchi jon-xayvonlarda. Akilli jon –odamda.
Aristotel uzini jon tugrisidagi fikrida: kupayishda urgochi organizm fakat embrionning rivojlanishi uchun kerakli modda passiv materiyani beradi. Erkak esa juftlashishda embrion uchun xayotbaxsh asosni- entelekxiyani beradi deydi. Uni fikricha bulutlar, kovak ichlilar, mollyuskalar va xashoratlar uz-uzidan paydo buladi. Idealistik goyaning preformistlari.
Aristotelni materialistik karashi shundaki, u befark atrofdagi narsalarni organizmga ta'sir etib unda sezgi xosil kilishini, sezgi esa xotirani shakllantirishni, takrorlash esda olib kolishini va nixoyat tajribadan fan va san'at vujudga kelshini aytdi.
Grek olimlarini yukoridagi dunyokarashlari eramizdan oldingi v asr mobaynida davom etib keldi va tabiat soxasida materialistik va idealistik okimlarni xosil bulishiga olib keldi.
Yerda xayotning rivojlanishi.

Yer taxminan 4.7 mlrd yil ilgari paydo bulganyu xozirgi tirik mavjudotni paydo bulganiga 1 mlrd yil bulganligi taxmin kilindi. Dastlabki tirik mavjudotni proterozoy erasidan oldin yashagan.

Ammo dastlabki xayotning boshlanishi viruslar ekanligini tugrisida rus olimi d. I. Ivanovskiy ma'lumoti bor. Kristall xoldagi virusni esa sun'iy xosiya kilgan kishi nobel mukofotining laureobi virusolog u stenlidir. Uning fikricha, dastlabki virus undan esa bakteriyalar xosil bulganini yozadi. Undan keyin esa kuk yashil suv utlari, kabilar xosil bulgan. Ana shu usimlik va xayvonot dunyosining rivojlanishida asosan jinoiy protsess, fotosintez va kup xujayrali organizlarni kelib chikishi va uzgarishi katta rol uynagan.


Jinsiy protsess nima?
Fotosentiz-osimelyasiya-dissimlyasiya

Ana shunday rivojlanish protsessida mechnikovning fogotsitella nazariyasiga muvofik kup xujayrali organizmlar kelib chikkan. Paleozoy erasi taxminan 570 mln yildan kuprok davom etgan. Bu eraning bosh davrida (kembriy) suv utlari, umurtkasiz xayvonlar paydo bulgan (arxeotsiotlar, trilobitlar, yelkaoyoklilar). Arxeotsitlar bizgacha yetib kelmagan umurtkasiz xayvonlarni vakilidir.

trilobitlar-paleozoyda yashagan bugimoyoklilar vakilidir. Ular kembriy oxirida kirilib bitgan, urniga asta-sekin marjonlar egallay boshlagan. Yelkaoyoklilar-silur davridan boshlandi. Uning oxirida esa umurtkali xayvonlar yuzaga keldi. Usimliklar xam dastlab suvda keyin psilofitlar kuruklikda rivojlana boshladi. Undan devon davri oxiriga kelib, kirkbugimlar, plaunlar. Endi ularda fotosintez xodisasi boshlandi. Toshkumir davriga kelib, daraxtsimon kirk bugimlar vujudga keldi.
- mezozoy erasining (u 1500 mln yil davom etdi) trias davrida-sudralib yuruvchilar tarakkiy etdi. Ularning vakili tattoriyalar xozir xam yangi zellandiya yashaydi keyin ixtizovr va pleziozavr suv xayvonlari xosil buldi.
- yura davrida sekvoya, mament kabi yirik daraxtlar va dinozavrlar, brontazavr, kabi yirik xayvonlar vujudga keldi. Oxirida esa dastlabki kushlar vujudga keldi. (ularni sudralib yuruvchilarga uxshab tishlarini bulishi).
- bur davrida yopik urugli usimliklar xayvonot olami yanada rivojlandi.
-kaynazoy erasida (bundan 70 mln yil ilgari boshlangan). Uglamchi davrida yerda tog jinslari xosil bulishi kuchaydi. Subtropik usimliklari kishlovchi va baxorgi usimliklar xosil buldi. Xozirgi kushlar va uni dastlabki vakillari paydo buldi. Sut emizuvchilar kupaydi.
- turtlamchi davr- (1 mln yil utdi). Bu endi xozirgi yashayotgan tirik mavjudotlarni yashab kelishi davridir. (xar bir davrda usimliklar biologik xayvonot olamini alokasini aytishi kerak).