Darsning texnologik xaritasi mavzu

MASHQLAR BAJARISH

Mavzu doirasida berilgan mashqlarni ishlash jarayonida jadvaldagi ma'lumotlardan unumli foydalaniladi.

O'qituvchi mashqlarni bajartirish davomida so'zlarning gapdagi o'rniga alohida diqqat qiladi, o'quvchilarga mustaqil so'zlarning ot, si-fat, son, olmosh, fe'l, ravish so'z turkumlariga, yordamchi so'zlarning bog'lovchi, ko'makchi, yuklamaga ajralishini jonli misollar yordamida izohlab beradi. O'quvchilarga gaplar tuzdiradi.
224- mashq. O'qing. Yordamchi so'zlarni topib, ular ishtirokida uchta gap tuzing.

Bir ko'r kishi bilan cho'loq katta suv yoqasiga yetishdilar. Suv ustiga tashlangan yog'ochdan o'tishlari lozim edi. Cho'loq aytdiki: «Birodar, men o'tolmayman, chunki oyog'im yaramaydi». Ko'r: «Agar ko'zim bo'lsa edi, o'tardim»,- dedi. Biror tadbir topishlari yoki birovdan yordam so'rashlari kerak edi. O'tirdilar va biroz o'yladilar. Shunda cho'loq dedi: «Bo'lmasa sen meni orqangga opich, senga yo'l ko'rsatib, oyoq qo'yadigan yeringni ko'rsatib turay, ikkimiz ham o'tib ketamiz». Shunday qilib, bir- birlarining yordami bilan ikki yorti bir butun bo'lib, suvdan o'tdilar.

225- mashq. So'zlarni ularga beriladigan so'roqlar asosida guruhlarga aj rating. Har bir guruhni umumiy bir atama bilan qanday nomlash mumkinligini ayting.

Namuna: Kim? nima? bola, kitob...

qanday? yashil...

nechta? nechanchi? o'nta, uchinchi...

nima qildi? bordi...

qachon? qancha? kecha, oz...

Ko'p, birinchi, keldi, qora, ko'ylak, beshta, o'qiyapti, zavqli, bugun, musicha, shirin, uchtadan, ancha, neft, yumaloq, yozdi, to'qqiz, o'quvchi, hali, hozir.

¦ 226-mashq. Nuqtalar o'rniga mos keladigan yordamchi so'zlarni qo'yib, gaplarni ko'chiring.

1. Maktabda shoirlar ... uchrashuv bo'ldi.

2. Onam ... sovg'a oldim.

3.U dushman ... sher ... olishdi.

227- mashq. Bilan, uchun so'zlari ishtirokida ikkitadan gap tuzing. Birinchi gapda bilan so'zini va bilan almashtirish mumkin bo'lsin, ikkinchisida mumkin bo'lmasin. Uchun so'zi birinchi gapda atalganlik ma'nosini, ikkinchi gapda maqsad ma'nosini ifodalasin.