Darsning texnologik xaritasi mavzu

YANGI DARSNING BAYONI

Hol-kesimni kengaytiruvchi asosiy ikkinchi darajali gap bo'laklaridan biri. Shuning uchun bu mavzuni tushuntirishda oldingi darsda o'tilgan yig'iq gap mohiyatidan kelib chiqilsa, maqsadga mu-vofiq bo'ladi. Avval fe'1-kesimdan iborat yig'iq gap keltirish so'raladi. Biror o'quvchi misol keltiradi, masalan: Keldi. O'qituvchi bu so'z -gap oldiga uni kengaytiruvchi, asosiysi, gapda hoi vazifasida keladigan so'zlarning so'roqlarini sinf taxtasiga yozadi; so'ng javob shaklini ham ifodalaydi.

Qayerdan? uydan

Qachon? bugun keldi

Qanday (qilib) shoshilib

nima uchun? о' qish uchun

Shundan keyin darslikdagi nazariy qoidalar asosida hoi haqidagi tushunchalar umumlashtiriladi, xulosalanadi.

Darslikdagi mashqlarni bajarishdan oldin sinf taxtasiga o'qituvchi tahlilga qulay bo'lgan bir nechta sodda gap yozib, ulardagi ega, kesim va holning ostiga tegishli chiziqlar bilan belgilashni topshiradi. Birin-chi gapni o'zi tahlil qilib beradi. Taxminan gaplar quyidagicha bo'lishi mumkin.

1. 
   Karimning akasi bugun kelibdi.
   
2. 
   Ziyoda uyga ketdi.
   
3. 
   Onam bizni xursand kutib oldi.
   
4. 
   O'rtog'im menga yordamlashgani keldi.
   

Tahlildan keyin har bir gapning so'rog'i aniqlanadi: bugun (qa­chon?), uyga (qayerga?), xursand (qanday?), yordamlashgani (nima maqsadda). Gaplardagi Karimning (kimning), bizni (kimni), menga

(kimga) so'zlari so'roqlariga hoi javob bo'lmaydi, ular keyingi darslar-da o'rganiladigan ikkinchi darajali bo'laklardir, deb tushuntiriladi. So'ng hollar qaysi so'zga bog'lanib so'z birikmasi hosil qilayotgani tekshiriladi. Ular bog'langan so'zlarning barchasi fe'1-kesim ekanligi oydinlashgach, yana bir qoida daftarga yozdirib qo'yiladi: Eslatma: Hol doimo kesimga bog'lanib keladi.

Mashqlarda yuklatilgan nazariy (grammatik) topshiriqlar bajarilgach, o'qituvchi darsning tarbiyaviy hamda rivojlantiruvchi maqsad-larida belgilangan vazifani ado etishi kerak.

137-mashqda ota-onaga hurmat, farzandlik burchi va mas'Uliyati to'g'risida suhbat o'tkazish, suhbat mavzusiga mos maqol, hadis va hikmatlardan misollar topish o'rinli bo'ladi.