Darsning texnologik xaritasi mavzu

Birovning aynan keltirilgan gapi ko'chirma gap deyiladi.

Ko'chirma gap doimo so'zlovchi gapi bilan birga keladi. So'zlovchi gapi muallif gapi hisoblanadi. Ko'chirma gap bilan muallif gapi birikib ko'chirma gapli qo'shma gapni hosil i qiladi. Yozuvda ko'chirma gap qo'shtirnoq ichiga olinadi.

Ko'chirma gap bilan muallif gapi birgalikda qo'shma gapning bir ko'rinishi sanaladi. Shuning uchun oldingi dars bu darsga chambarchas bog'liq. Mavzular ham o'zaro bog'langan holda o'rganiladi. Buning uchun kirish topshiriqlaridagi shart bo'yicha tuzilgan gap sin­taktik tahlil qilinadi. Uni jadvalda quyidagicha tasvirlash mumkin.

«K», -m

«Ukam qalamni oldi», - dedi Sobir.

Bundan ko'rinadiki, ko'chirma gap ham ikki sodda gapdan ibo-rat bo'ladi. Shundan kelib chiqsak, uni qanday gap deyish mumkin? O'quvchilar misolning qo'shma gap ekanligini berilgan savol mohi-yatidanoq tushunib, javob beradilar. Keyin ko'chirma gap ikki qismdan iborat bo'lishi tushuntiriladi: ko'chirma gap (Ukam qalamni oldi) va muallif gapi (dedi Sobir). Muallif— bu ko'chirma gapni aytib berayot-gan shaxsdir.

Muallif uchala shaxs bo'lishi mumkin. Qaysi shaxs ekanligi gapning kesimidan anglashiladi.