Darsning mavzusi: Botanika faniga kirish. Darsning ta’limiy maqsadi

Yangi mavzu bayoni: Barglar ham, o'simliklarning boshqa organlari kabi, hujay­ralardan tuzilgan. Barglarning qanday hujayralar va to'qimalardan tuzilganligini faqat mikroskopda ko'rish mumkin. Buning uchun birorta o'simlikning yangi bargidan ko'ndalangiga yupqa kesib olib, buyum oynasidagi bir tomchi suvga joylanadi, so'ngraustidan qoplag'ich oynayopib, mikroskopda ko'riladi. Barg yaprog‘ining ustki va orqa tomoni po‘st bilan qoplangan. Uning hujayralari bir-biriga zich yondashgan. Barg po'stining deyarli hamma hujayralari shaffof bo'lib, ular orqali yorug'lik barg ichiga o'tadi. Po‘st bargning ichki qatlamlarini shikastlanishdan va qurib qolishdan saqlaydi. Barg po'stida yana loviyasimon juft hujayralar bo'lib, ularda sitoplazma va mag'iz dan tashqari, yashil tusdagi plastidalar ham bo'ladi. Ularga barg ogizchalari hujayralari deyiladi. Og'izchalar barglar­ning faqat pastki tomonida emas, balki ustki tomonida ham bo'ladi.

Barglarning ustki va orqa tomonidagi po'sti oralig'ida barg eti hujayralari joylashgan.
Yashil barglar hujayrasida fotosintez jarayonida organik moddalar hosil bo'lishi bilan bir qatorda nafas olish jarayoni ham boradi. Demak, o'simliklarning boshqa organlari qatori barglari ham nafas oladi. Bund a ular xuddi hayvonlar kabi havodan kislorod olib, karbonat angidrid gazini ajratib chiqaradi.
O'simliklarning nafas olish jarayoni uning oziqlanishidan keskin farq qiladi. Nafas olishda barglarda organik moddalar hosil bo'lmay, aksincha, ular parchalanadi. Yana bir muhim farqi, nafas olish uchun yorug'lik talab etilmaydi. 0‘simliklar kecha-kunduz uzluksiz nafas oladi. Kunduzi barglar hujayrasida organik moddalarning hosil bo'lishi va hujayralarning nafas olish jarayoni bir vaqtda o'tadi. Lekin bu jarayonlarning har ikkalasi ham bizga sezilmaydi. O'tgan darslarda barglar hujayrasida organik moddalar hosil bo'lishida kislorod ajralib chiqishini aytgan edik. 0‘simliklar ana shu oziq moddalar hosil qilish jarayonida ajratib chiqargan kislorodning bir qismidan o‘zi nafas olishda foydalanadi va karbonat angidrid gazi ajratib chiqaradi.

4.