Дарсликда биофизика асослари, инсон организмида бўладиган жараёнлар, тўқима тузилишларининг фаолияти ҳамда биофизикада қўлланиладиган атама ва аниқликлар кўриб чиқилган

,кгм'
2
 
с 
' 
.э–
жадвал 
Темир 40000000 Резина 
60000 
Бетон 4800000 Ҳаво 
400 
Сув 
1440000 Мой 
1350000 
товуш тўлқинини ҳаводан бетонга ва сувга ўтувчанлик коэффициентини 
аниқлаш учун: 
800000
4
440
4




100% = 0,037%; 
1440000
440
4



100% = 0.12%. 
бу маълумотлар бизда товуш тўлқинлари энергиясининг жуда оз қисмигина 
ҳаводан бетонга ва сувга ўтар экан,деган тасаввур хосил қилади. 
Икки мухит чегарасида акустик тўлқинларни қайтиш ва синиш 
қонуниятлари дефектларини аниқлашда мухим роль ўйнайди. Шу сабабли 
акустик тулқинларни икки муҳит чегарасида қайтиш ва синиш 
қонуниятларини кўриб ўтамиз. 
Бизга маълумки, электромагнит тўлқинларини анализ қилганимизда учта 
тўлқин хисобга олинар эди, акустик тўлқинларда эса бешта тўлқинни кўриш 
лозим. Булар тушаетган тўлқин, қайтган, бўйланма ва кўндаланг тўлқинлар, 
ўтган кўндаланг ва бўйланма тўлқинлар. 
Агарда бирон муҳит суюқлик ёки газ бўлса, кўндаланг тўлқинлар 
бўлмайди. 

---

52 
Тўлқинлар синиш ва қайтиш схемаси қуйидагича (расмН) кўрсатиш 
мумкин. 
Қайтиш ва ўтиш коэффициентлар кўйидаги формулалар орқали 
аниқланади. 
R=Ak/A
0
; Д=Ау/А
0
; 
А
0
– тушаётган тўлқин амплитудаси; Ак – қайтаётган тўлқин амплитудаси; Ау– 
ўтган тулкин амплитудаси. 
3.1–расм 
Ҳар қандай берк хонада унинг девори, шипи, жихозлари ва хоказодан 
қайтган товуш бошқа деворлар, полларга ва ҳоказога тушади, яна қайтади ва 
ютилади ҳамда аста – секин сўнади. Шу сабабли товуш манбаи ўз таъсирини 
тўхтатгандан сўнг ҳам хонада товуш тўлқинлари ҳосил бўлиши узоқ вақт давом 
этиб, шовқин ҳосил қилади. Бу айниқса катта, кенг биноларда жуда сезиларли 
бўлади. Берк хоналарда манба тўхтатилгандан сўнг товуш тўлқинларининг 
секин – аста сўниб бориш жараёни 
реверберация
дейилади. Ревебрация, бир 
томондан, фойдалидир, чунки қайтган тўлқин энергияси хисобига қабул 
килинаётган товуш кучаяди, лекин иккинчи томондан ҳаддан ташқари 
ревебрация узоқ давом этса, нутқнинг, мусиқанинг эшитилишини анча 
ёмонлаштиради, чунки текстни ҳар бир янги қисми олдингиси билан устма – 
уст тушади. Шу сабабли одатда
бирор 
оптимал 
ревебрация 
вақти
кўрсатиладики, бу дарсхоналар, театр ва концерт залларини ва ҳоказоларни 
кўришда ҳисобга олинади. Масалан, Москвадаги Союзлар уйининг Колонна 
зали тўла бўлганда реверберация вақги 1,70 с, шу зал бўш бўлганда 
реверберация вақти 4,55 с, Болшой театр тўла бўлганда реверберация вақти 
1,55 с, бўш ҳолда эса 2,05 с.