Дарслик./Абулқосимов Ҳ. П., Абулқосимов М.Ҳ., Топилдиев С. Р. –Т

адвалор – маҳсулотни божхона 
қийматидан фоиз ҳисобида 
олинади; 
ўзига хос – махсулотнинг 
ўлчов бирлиги(хажми, 
оғирлиги ва б.) миқдорида 
олинади; 
аралаш(комбинациялашган) 
– юқоридаги иккала усулни 
биргаликда уйғунлиги асосида 
қўлланувчи бож. 
Уларнинг ифодаланиши 
ва ҳаракат соҳасига кўра
Билвосита таъсир 
кўрсатувчи:
- импорт божлар: 
а) энг кам миқдордаги
б) энг кўп миқдордаги
-экспорт божлари; 
- транзит божлари. 
Бевосита таъсир 
кўрсатувчи: 
- мавсумий
- махсус 
- демпингга 
қарши 
- компенсацион 
- қайтариладиган 

---

378 
қўлланилаётган усулга қараб маҳсулот нархи 20-25 фоиз, хатто 2 мартагача 
кўпайтирилиши мумкин.
Ташқи савдони тартибга солишда ўзига хос (специфик) усулига кўра 
маҳсулотнинг ҳар бир ўлчов бирлигидан(дона, килограмм, метр, метр куб ва 
б.) ундирилади. Бундан ташқари юқоридаги икки усул уйғунлашган аралаш 
божлар ҳам қўлланилади. 
Божхона божларининг иккинчи гуруҳи аввало импорт божлари ва 
экспорт божлари ҳамда транзит божларига ажралади. 
Импорт божлар ички бозорларга чет эл товарлари оқимини тартибга 
солиш ва давлат бюджетини тўлдириш мақсадида белгиланади. Импорт 
божлари энг кам ва энг кўп миқдордаги божларга бўлинади. Энг кам 
миқдордаги импорт божлар ўзаро қулай шароитлар тартибини яратиб беришни 
кўзда тутувчи савдо шартномалари ва битимлари бўлган мамлакатлар 
маҳсулотларига ўрнатилади. Энг кўп миқдордаги импорт божлари эса бундай 
шартнома ва битимлар тузилмаган мамлакатлар маҳсулотига нисбатан 
ўрнатилади. Ундан ташқари қўплаб мамлакатларда имтиёзли божлар ҳам 
қўлланилади ва бу божлар асосан ривожланаётган мамлакатлардан импорт 
қилинаётган маҳсулотларга нисбатан ўрнатилади.