Дарслик./Абулқосимов Ҳ. П., Абулқосимов М.Ҳ., Топилдиев С. Р. –Т

Бож тарифи – давлат чегараси орқали ўтадиган товарлардан 
ундириладиган божлар ставкалари мажмуи (тўплами). Бож олинадиган 
товарлар номи ва таснифи, бож ставкаси, уларни ҳисоблаш ва тўлаш 
усуллари, бож олинмай ўтказиладиган товар (буюм)лар рўйхати, шунингдек, 
олиб келиш, олиб кетиш, олиб ўтиш (транзит) таъқиқланган маҳсулотлар 

---

377 
рўйхати кўрсатилади. Бож тарифида товарлар қайта ишланиш даражаси 
(тайёр маҳсулот, ярим тайёр маҳсулот, хом ашё) ва тармоқ турига (саноат, 
қишлоқ хўжалиги, минерал-хом ашё) кўра гуруҳланади. Божхона тарифи 
товар классификаторлари асосида ташкил топади. Товарларни гуруҳларга, 
гуруҳлар ичида кичик гуруҳларга (маълум бир хил белгилари бўйича) 
белгиланиши товар классификацияси дейилади. Ҳозирги вақтда халқаро 
савдо алоқаларида энг кўп қўлланиладиган товар классификаторларида улар 
кенг кўламда системалаштирилган ва кодлаштирилгандир.
Улар ёрдамида ташқи иқтисодий алоқаларнинг таркибий қисмларидан 
бири бўлган ташқи савдо тартибга солинади. Тарифларни ўзгартириш 
орқали давлат экспорт ва импортни рағбатлантириши ёки қисқартириши 
орқали миллий ишлаб чиқариш ва истеъмол муносабатларига таъсир этиши 
мумкин. 
Халқаро амалиётда божхона божларининг турли хиллари қўлланади ва 
уларни ҳисоблаш йўллари, ифодаланиши ҳамда ҳаракат соҳасига кўра 
қуйидагича гуруҳлаш мумкин. 
Чизмадан кўриниб турибдики, амалиётда қўлланиладиган божхона 
божлари турлича. Ундириш усулига кўра гуруҳланишини кўрадиган бўлсак, 
маҳсулотни божхона қийматига нисбатан фоизда белгиланадиган адвалор 
божлар жаҳонда кўпроқ тарқалган. Шу сабабдан ҳам божнинг бу тури 
қўлланиладиган мамлакатларда маҳсулотнинг бож қийматини, яъни адвалор 
божларини ҳисоблашига асос бўлган маҳсулотнинг божхона қийматини 
(нархини) аниқлаш усулларига катта эътибор берилади. Бож қиймати, импорт 
ва экспорт қилувчи, ташувчи ёки уларнинг ишончли вакиллари томонидан 
маҳсулотлар баённомасида кўрсатилади ва шунга мувофиқ ҳужжатлар билан 
тасдиқланади. Аммо баъзи ҳолларда божхона маҳсулотнинг эълон қилинган 
нархини тан олмасликка ва уни ўзи мустақил аниқлашлари мумкин. Амалдаги 
Божхона божлари 
Ундириш усулига кўра: