Дарслик./Абулқосимов Ҳ. П., Абулқосимов М.Ҳ., Топилдиев С. Р. –Т

Экспорт божлар мамлакатда ушбу маҳсулотга талаб кўп бўлган ҳолда уни 
тақчиллигини олдини олиш мақсадида белгиланади. 
Транзит божлари мамлакат ҳудудидантоварларни олиб ўтилаётганида 
божхона ҳудудида товарлардан ундириладиган божлар ҳисобланади. 
Бож олинадиган маҳсулотлар, бож олинмайдиган маҳсулотлар, олиб 
келиш ва олиб кетиш тақиқланган маҳсулотлар, шунингдек божхона 
божлари ставкаси, яъни уларнинг тартибга солинган рўйхати божхона 
тарифлари деб аталади.
Божхона тарифлари асосан миллий даражада қўлланилади ва бунда 
қатор вазифаларни бажаради. 
1) фискаль – давлат бюджети даромадларини тўлдириш манбаи бўлиб 
хизмат қилади; 
2) протекционистик 
– миллий ишлаб чиқарувчиларни чет эл 
рақобатидан ҳимоя қилади; 
3) тартибловчи, 
яъни 
ички 
маҳсулотлар 
бозорлари 
таркбини 
мувофиқлаштириш мақсадида маҳсулотни четга чиқишини чеклайди ва 
мамлакат иқтисодиётидаги етакчи тармоқ маҳсулотлари экспортини 
рағбатлантирилади. 
Кўпгина давлатлар протекционизм сиёсатини иқтисодиётни тикланиши 
шароитида ўз ишлаб чиқарувчиларини чет эл рақобатидан ҳимоя қилиш 

---

379 
мақсадида қўллайдилар. Акс ҳолда, маҳаллий корхоналар «синиши», 
жамиятда ишсизлик хавфи туғилади. 
Божхона тарифлари ва божларидан ташқари, ташқи иқтисодий фаолиятни 
тартибга солишнинг иқтисодий, эгилувчан усуллари сифатида турли солиқлар 
кенг қўлланилади. Бунда фақат ташқи солиқ тизимидаги эмас, балки ички 
солиқ тизимидаги солиқ турларидан ҳам фойдаланилади. 
Кўпгина мамлакатларда импорт тушумларига солиқлар кенг қўлланилса, 
экспорт маҳсулотини сотишдан тушумларга солиқлар эса имтиёзларга эгадир. 
Бу экспортни рағбатлантиришга, ички ва ташқи бозорлардаги нархлар фарқи кўп 
бўлганда ўз маҳсулотлари каби импорт маҳсулотларга ҳам мамлакат ичида 
сотиш учун бир хил шароитлар яратиш имконини беради.