Дарслик Бакалавриат йўналиши: 5140800-педагогика ва психология талабалари учун дарслик

Собиқ совет психологиясида шахс тузилишига доир қатор манбалар келтирилган.
Жумладан, С.Л.Рубинштейн бўйича шахс тузилиши қуйидаги кўринишга ега:
1.Йўналганлик - еҳтиёжлар, қизиқишлар, идеаллар, еътиқодлар фаолият ва хулқнинг устувор мотивлари ҳамда дунёқарашларда ифодаланади.
2.Билимлар, кўникмалар, малакалар - ҳаёт ва фаолият жараёнида егалланади.
3.Индивидуал типологик хусусиятлар - темперамент, характер, қобилиятларда акс етади.


К.К.Платонов таълимотига кўра шахс тузилиши қуйидагича шаклга ега:
1.Йўналганлик осттузилиши - шахснинг аҳлоқий қиёфаси ва муносабатларини бирлаштиради. Унда ҳаракатчанлик, барқарорлик жадаллик кўлами (ҳажми) даражаларини фарқлаш лозим.
2.Ижтимоий тажриба осттузилиши - таълим натижасида шахсий тажрибада егалланган билимлар, кўникмалар, малакалар ва одатларни қамраб олади.
3.Психологик акс еттириш шакллари осттузилиши - ижтимоий турмуш жараёнида шаклланувчи билиш жараёнларининг индивидуал хусусиятлари.
4.Биологик шартланганлик осттузилиши - мия морфологик ва физиологик хусусиятларига муайян даражада боғлиқ бўлган патологик ўзгаришларни, шахснинг ёш, жинс хусусиятларини ва унинг типологик ҳолатларини бирлаштиради.
А.Г.Ковалёв талқинига биноан шахс қуйидаги тузилишга ега:
1.Йўналганлик - воқеликка нисбатан инсон муносабатини аниқлайди, унга ўзаро таъсир етувчи ҳар хил хусусиятли ғоявий ва амалий установкалар, қизиқишлар, еҳтиёжлар киради. Устувор йўналганлик шахснинг барча психик фаолиятини белгилайди.
2.Имкониятлар - фаолиятнинг мувафаққиятли амалга оширишини таъминловчи тизим, ўзаро таъсир етувчи ва ўзаро боғлиқ бўлган турлича қобилиятлар.
3.Характер - ижтимоий муҳитда шахснинг хулқ-атвор услубини аниқлайди. Одамнинг руҳий ҳаёти шакли ва мазмуни унда намоён бўлади. Характер тизими иродавий ва маънавий шароитларга ажралади.