Dars rejasi

5-chizma.

a) b)

Bunda o'zaro teng ABCDEF va A₁B₁C₁D₁E₁F₁ ko'pburchaklar — prizmaning asoslari,prizmaning asoslari, AA₁B₁B,...,FF₁A₁A paralle logrammlar — prizmaning yon yoqlari deyiladi.Priz maning yon yoqlari kesishadigan AA₁, BB₁,...,FF₁ kesmalar — prizmaning yon qirralari, yon yoqlar asoslar bilan kesishadigan AB, A₁B_]:...,FA,F₁A₁kesmalar priz ma asoslarining qirralari deyiladi.Prizma asoslarining uchlari prizma uch lari deyiladi, ular A, A₁ B, B₁...,E, E₁ F, F₁ nuqtalardir.Agar prizmaning yon qirralari prizma pastki asosi ning tekisligi bilan to'g'ri burchakdan farq qi ladigan burchak tashkil qilsa,u og'ma prizma (5- a.chizma) deyiladi.Agar yon qirralar asos tekisligiga perpendikular bo'lsa, prizma to 'g'ri prizma deyiladi. To'g'ri prizmaning yon yoqlari ham asos tekisligi bilan 90° bur chak tashkil qiladi (5- b chizma).Agar prizma yuqori asosining ixtiyoriy nuqta sidan pastki asosi tekisligiga perpendikular tushirilsa, bu perpen dikular (5- a chizma da K kesma) prizmaning balandligi deyiladi. Ravshanki, prizmadagi K balandlik ning uzunligi prizmaning asoslari orasidagi masofaga tengdir. Prizma pastki va yuqori asoslarining bitta yoqqa tutashmagan uchlarini tutashtiruv chi kesma uning diagonali de yiladi. 5- a chizmada AC₁ AD₁ BD₁, B va h.k. kesmalar prizmaning dia gonallaridir.Prizmaning bitta yon tomonga tutashmagan ikkita yon qir rasi, masalan, AA₁va CC₁ lar orqali tekislik o'tkazamiz. Bu tekislik prizma ning asoslari ni ularning mos AC va A₁C₁ diagonallari bo'yicha kesib o'ta di.Kesimda,prizmaning diagonal kesimi deb ataladigan, AA₁CC₁ paralle logramm hosil bo'ladi.Boshqacha aytganda, prizmaning diagonal kesimi deb,prizma asoslarining mos diagonallari orqali o'tkazilgan kesimga ayti ladi. Prizma diagonal kesimlarining soni, prizmaning bitta asosida o'tka zilishi mumkin bo'lgan diagonallar soniga teng.Modomiki, qavariq n bur chakda n(n — 3) ta diagonal o'tkazish mumkin ekan,n burchakli prizma diagonal kesimlari ning soni bo'ladi. Har bir diagonal kesimda ikkita dia gonal o'tkazish mumkin bo'lganligidan, n burchakli prizmada

n(n — 3) ta diagonal o'tkazish mumkin. Ravshanki, faqat uchburchakli prizmada diagonallar ham, diagonal kesimlar ham o'tkazish mumkin em as.Agar prizmaning asosida muntazam ko'pburchak yotsa va uning yon qirralari asos tekisligiga perpendikular bo'lsa, u muntazam prizma deyi ladi.Kub—to'rtburchakli muntazam prizmadir. Prizmaning perpendikular kesimi. Bizga ABCDEA₁B₁C₁D₁E₁ og'ma priz ma berilgan bo'lsin (6- chizma). Prizmaning AA₁ qirrasida ixtiyoriy a nuq tani olib, u orqali AA₁ qir raga perpendikular tekislik o'tkazamiz. To'g'ri chi ziq va tekislikning perpendikularligi alomatiga ko'ra, o'tkazilgan tekis likning AB B₁ va AA₁E₁E yon qirralar bilan kesishish chiziqlari ab va ae lar AA₁ qirraga perpendikular bo'ladi. Prizmaning yon qirralari bir-biriga parallel bo'lganligidan, barcha yon qirralar kesim tekisligiga perpendiku lardir. Kesimda hosil bo'lgan abede ko'pburchak — prizmaning perpendi kular kesimi deyiladi.Ravshanki,per­pendikular kesimning tomonlari asos ning mos tomonlariga paral­lel bo'lmaydi.Agar prizmaning yon qirralari asos tekisligiga perpendikular bo'lsa, prizma ning perpendikular kesimi prizmaning asosi bilan ustma-ust tushadi

.