dars «Ona tili» Sana: «A» «B» Mavzu: O'zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

BILIB OLING. So'zlarning so'rog'i va qanday umumlashgan ma'no ifodalashiga ko'ra guruhlarga bo'Iinishi so'z turkumlari hisoblanadi.
So'z turkumlari ma'no va vazifasiga ko'ra quyidagi guruhlarga bo'linadi; 1. Mustaqil so'zlar. 2. Yordamchi so'zlar. 3. Undov so'zlar. 4. Taqlid so'zlar. 5. Modal so'zlar.
78-mashq. Matnni o'qing, undagi so'zlarga so'roq berib, ma'nosini aniqlang, mustaqil va yordamchi so'z turkumlariga ajrating.
U akalari bilan ariq qazib, suvsiz cho'lga suv chiqaribdi. Yer ochib urug' sepibdi. Ko'chat ekibdi. Hamma yoq ekinzor, bog'-rog'ga aylanibdi. Shunda qayoqdandir son-sanoqsiz yov bostirib kelibdi. Ekinzorlarni payhon qilishibdi, daraxtlarni qirqib yoqishibdi. Dehqonobodliklar yovga qarshi bosh ko'tarishibdi. Kenja botir jangda akalaridan ayrilibdi. Boshqa sheriklari ham jangda halok bo'lishibdi. Yov: «Bizga bo'yin eg!» debdi. Kenja botir: «Dushmanga tiz cho'kib yashagandan, tik turib o'lganim yaxshi!» debdi. (S. Anorboyev)
BILIB OLING. Ma'lum bir so'roqqa javob bo'lib, biror gap bo'lagi vazifasida keladigan so'zlar mustaqil so'zlar sanaladi: fe'l, ot, sifat, son, olmosh va ravishlar mustaqil so'zlardir.
79-mashq. So'zlarga so'roq berib, guruhlarga ajrating. Ular ishtirokida gaplar tuzing.
Maroqli, tabiat, iroda, shubhalanmoq, shu, minglarcha, hatto, harakatchan, ehtirom, ta'sir, ko'rsatmoq, bo'ysundirmoq, qo'llab-quvvatlamoq, va, haqiqat, unutmoq, biroq, agar, oliyjanob, million, ertalab, tez, ular, yaratmoq, yuzlab, keskin, oddiy, biz, har qaysi, albatta, voy, oh.
80-mashq. Hikmatli so'zlarni daftaringizga ko'chiring. So'zlarga so'roq berib, ularning qaysi so'z turkumiga kirishini aniqlang.
1. Olimlarning xizmati mangu qoladi. (Ulug'bek) 2. Haqiqatni ochinglar, to'g'ri yo'ldan yuringlar. Bir-biringizdan bilim o'rganinglar. (Abu Ali ibn Sino) 3. O'qib-o'rganmasdan ham foyda-zararning farqiga yeta olaman degan odamni tentak deb bilmoq kerak. (Suqrot) 4. Ilm urug'lari sochilsa, elga baraka beradi. (D. Mendeleyev)