Dars ishlanma. O`quv fanining nomi: Odam anatomiyasi. Darsning mavzusi

3-mustaqil topshiriq. “Atamalar zanjiri” guruhli bajariladi.

a)chaynash muskullariga 1)son, boldir, oyoq panjasi

b)tana muskullari joylashishiga qarab 2)yelka, bilak, qo`l panjasi

c)ko`krak qafasi muskullariga 3)tug`ish jarayonida

d)qorin muskullari 4)katta va kichik

e) qo`l muskullari 5)ko`krak, qorin ,orqa,

f) oyoq muskullari 6)chakka, chaynash

3-mustaqil topshiriq javobi:

1-f, 2-e, 3-d, 4-c, 5-b, 6-a

3. 
   Yangi mavzu bayoni:
   

Odam tanasining harakatlari ma’lum muskullar guruhining ishlashi natijasida bajariladi. Muskullar maxsus nerv hujay­ralari va ulaming tolalari bilan tutashgan. Muskullami harakatga keltimvchi nerv hujayralari, ya’ni motoneyronlaming har biri o‘z tolalari orqali o‘nlab va yuzlab muskul tolalari bilan tutashadi. Ular mus­kul tolasiga ta’sir etib, uni qo‘zg‘atadi, natijada muskul qisqaradi. Qisqargan muskul harakatlanadi va ish bajaradi.

Skelet muskullarining ishi ikki xil bo‘- ladi: statik va dinamik. Muskulning stcitik

ishi natijasida odam tanasi va uning ayrim Sportchining brusda mashq bajarish davomida zarur oldida statik holati. bo‘lgan vaziyatni saqlaydi. Masalan, tik

turish, qo‘lni oldinga yoki yuqoriga ko‘tarib turish, startoldi holati kabilar. Muskulning statik ishi tanani harakatga keltirmaydi, balki uning yuqorida ko‘rsatilgan zarur va- ziyatlarda ma’lum vaqt saqlanishini ta’minlaydi. Muskulning dinamik ishi na- tijasida odam tanasi va uning ayrim qismlari liar xil harakatlarni bajaradi. Masalan, yurish, yugu- rish, sakrash, gapirish va hokazo. Muskullarning charchashi.

Ma’lum vaqt davomida ish baja-

rish natijasida muskullar charchaydi. Muskullar charchaslii-

ning sababi quyidagilardan iborat:

• 
  birinchidan, uzoqvaqt davomida qo‘zg‘alishnatijasida mi- yaning muskul isliini boshqaradigan nerv hujayralari charchaydi, ularda qo‘zg‘alish jarayoni pasayadi, hujayralar tormozlanish holatiga o‘tadi;
  
• 
  ikkinchidan, uzoq vaqt davom etadigan jismoniy ish natijasida muskul tolalaridagi oziq zaxirasi tugab, muskulning islii uchun zarur bo‘lgan energiya tugaydi;
  
• 
  uchinchidan, qisqa vaqt davomida, ammo kattatezlikda bajarilgan ish jarayonida organizmda kislorod yetislimay qoladi.
  

Charchash yuzaga kelganda, asta-sekin muskul tolalarining qis- qarish kuclii kamaya boslilaydi va ular bora-bora bo‘shasliib, qisqara olmay qoladi. Buning natijasida harakat asta-sekin susayib, keyin to‘xtaydi. Ba’zida charchagan muskul tolalari qisqarib, bo‘shasha olmay qoladi, bu holat muskullarning kontrakturasi deb ataladi. Ayniqsa, tez yugurgan vaqtda boldir muskullarida shunday holat yuzaga keladi.

Jismoniy mehnat, jismoniy tarbiya va sport bilan muntazam ravishda shug‘ullanuvclii odam organizmi yaxslii cliiniqqan bo‘ladi. Shuning uchun ulaming muskullari tez charchamaydi.

Muskullarning yaxslii rivojlanishi, tolalari va paylarining baquwat, mustahkam bo‘1 islii, o‘z navbatida, suyaklaming yaxslii rivojlanishiga, ulaming mustalikam bo‘lisliiga imkon beradi.

4.