Daromadlar toʻgʻrisida umumiy kontseptsiyalar va mhtdagi daromad koʻrsatkichlari Tayyorladi: hba-81 guruh talabasi Sadullayev Feruz

Dj.Xiks ta ’limotiga asosan yangi MHTda

• Dj.Xiks ta ’limotiga asosan yangi MHTda daromad ko‘rsatkichlari tizimi yuqorida qayd etilgan holda keltiriladi va ular ham faqat bozor bahosida baholanadi.
• Daromadlar haqida ma’Iumotlami tahlil qilishning yana bir muhim yo‘nalishi, daromadlar tarkibini turlari bo'yicha o‘rganish hisoblanadi: bandlilikdan olingan darom ad, tad- birkorlikdan olingan daromad, mulkdan olingan daromad renta, foizlar, dividendlar. Ma’lum davr ora- sida daromadlar tarkibida yuz bergan o‘zgarishlar, yuz beray- otgan jarayonlarni iqtisodiyotni tashkil etishdagi o‘zgarishlarni ifodalaydi. Masalan, 0 ‘zbekiston daromadlari tarkibida keyingi bir necha yillar davomida yuz bergan o ‘zgarishlar, yonlanma mehnatdan olingan darom ad ka- mayib, tadbirkorlikdan va mulkdan olingan daromad ortga- nini ko'rsatmoqda. Bu ma’lumotlar rejali iqtisodiyotdan bo­ zor iqtisodiyotiga o‘tilayotganini ko‘rsatadi. Ikkinchi tom on- dan, ular shuni ko‘rsatadiki, tadbirkorlik daromadining bir- dan ortib ketish, ma’lum sharoitlarda iste’molchi talabini pasayishiga olib keladi, bu esa o‘z navbatida iqtisodiyotni jonlanishiga to‘sqinlik qiladi. Masalan, mamlakat ishlab chiqarish quwatlarini mamlakat iqtisodiyotini investitsiya- lashtirishdan boshqa mamlakatlar moliyaviy aktivlarini sotib olishga yoki boshqa mamlakatlar iqtisodiyoti kreditlashti- rishga sarflaydilar.

Yangi MHTda qayd etilgan daromadlar hajmini aniqlash quyidagi shartli misolda o ‘rganamiz.

• Masala berilishi
• «А» mamlakat iqtisodiyoti bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan, mln. AQSH dollari
• 1.Yalpi ichki mahsulot — 440
• 2.Asosiy kapital iste’moli — 24
• 3.Xorijiy mamlakatlarda bandlik va mulkdan olinadiigan rezidentlik daromadlari — 16
• 4.Mamlakatning YalM dan bandlik va mulkdan norezidentlarning oladigan daromadlari — 14
• 5.Joriy transfertlar qoldig'i — 10
• 6 . Yakuniy iste’mol:
• a)uy xo‘jaligi — 100
• b)davlat muassasalari — 60
• d) uy xo‘jaligiga xizmat ko‘rsatuvchi notijorat tashkilotlar- 40
• 7. Kapital transfertlar qoldig'i — 30
• 8 . Asosiy kapital yalpi jamlanishi moddiy aylanma vosita- larning o'sishi — 50
• 9. Nomoddiy aktivlarga egalik qilish — 8
• Berilgan ma’lum otlar asosida sof ichki mahsulot, daro­madlar va ulardan foydalanish ko‘rsatkichlarini aniqlaymiz.

• Yechilishi
• 1.Sof ichki mahsulot:SIM =Y aIM -A K I= 440 -24 = 416 mln. AQSH doll.
• 2.Yalpi milliy daromad:Y a M D = Y a I M + B D o iingan - BD beriigan= 4 4 0 + 1 6 - 1 4 = 4 4 2mln.doll.
• 3.Sof milliy daromad:SM D =Y aM D -A K I= 442 -24 = 418 mln. AQSH doll.
• 4.Yalpi milliy mavjud daromad:Y a M M D =Y a M D +JT Q = 442 + 10=452 mln. AQSH doll.
• 5.Sof milliy mavjud daromad:SM M D=YaM M D-AKI= 452-24=428 mln. AQSH doll.
• 6.Yalpi milliy jamg'arish:YaM J=YaM M D-YaI=452-(100+60+40)=228 mln.AQSH doll.
• 7.Sof milliy jamg‘arish:SMJ=YaMJ-AKI=228-24=204 mln. AQSH doll.
• 8.Sof kreditlar (+) yoki sof qarzlar (-):SK=YaM J+KTDYaJ=252+ 30-(50+8)=224 mln. AQSH doll.