Дала экинларининг асосий зараркунандалари

Таърифи. Урғочисининг узунлиги 425-700 микрон, узунлигининг энига нисбати 30:1; копьесининг узунлиги 17-19 микрон келади, жинсий системаси тоқ. Эркагининг узунлиги 460-600 микрон, узунлигининг энига нисбати 22 дан 30 гача; копьесининг узунлиги 15-16 микрон, спикулалари камбар, асоси яқинида кичкина дўмбоқчаси бор; бурсаси думининг учигача боради. Ўсимта нематодасининг териси ҳалқа-ҳалқа бўлиб, ён валиги бор; бульбуси шарсимон; қизил ўнгачининг орқа қисми аниқ ажралиб турмайди; гавдасининг олдинги учи тўмтоқроқ; ичаги одатда ёғ томчилари билан тўла бўлади.
Тухуми чўзиқ, узунлиги 58-78 микрон, эни 21-27 микрон. Личинкалари асосан жинсий системасининг етилмаганлиги билан, калталиги ва бирмунча йўғон бўлиши билан (узунлигининг энига нисбати 14:1) вояга етган нематодалардан фарқ қилади.
Ҳаёт кечириши. Ўсимта нематодасининг ҳаёт кечириши кам ўрганилган. Бу ҳашарот ҳамма нарсани еяверади (полифаг). Ўсимта нематодаси сабзавот экинларидан ташқари кўп манзарали ўсимликлар, айниқса пиёзгулли ўсимликлар ва кўпгина бегона ўтлар билан озиқланади. Цикорий нематодадан зарарланмайди. Ўсимликларга нематода, тупроқдан ўтади. Тупроқдаги қуртлар ўсимлик илдизларининг ичкарисига киради, лекин кўпинча илдиз сиртидан ҳам озиқланади.
Урғочи нематода тухумини тупроққа қўяди. Зарарланган ўсимликларнинг баргларида аксари сариқ доғлар пайдо бўлади; ғўза илдизларининг зарарланган жойлари эса қўнғир тусга киради, картошка туганакларида пўстулалар пайдо бўлади, ғалла ўсимликлари униб чиққанининг 8-куни илдизлари сарғайиб, нобуд бўлади, баъзан эса барглари сўлиб қолади.
Кураш чоралари. Нематодага қарши эҳтиёт чоралари- далалардаги, йўл, ариқ бўйидаги бегона ўтларни йўқ қилиш, экишдан олдин оранжерея ва парниклардаги тупроқни ва гўнгни иссиқда юқумсизлантиришдан иборат; иккинчи ёшдаги анабиоз ҳолатдаги личинкалардан ташқари, нематодалар 50-55° ҳароратда нобуд бўлади.
Дала шароитида нематодаларни йўқ қилиш учун экин экишдан бир ой илгари тупроқни 1 м² га 50 г ҳисобидан хлорпикрин ёки сероуглерод билан фумигация қилиш керак аммо иқтисод нуқтаи назаридан қараганда, қимматли кўчат ва экинлар экиладиган тупроқгина шундай фумигация қилинади. Тупроққа гексахлоран ва этилендибромид солинганда нематодаларнинг ҳалок бўлиши сўнгги тажрибаларда аниқланди.