Дала экинларининг асосий зараркунандалари

Олма пашшаси
Rhagoletis pomonella walsh.
Зарари. Пашша личинкалари мевага зарар етказиб, унинг сиртида пўстлоқсимон қўнғир йўл ва доғчаларни ҳосил қилади. Зараркунанда тушган олма аксари пишмасдан тўкилиб кетади ёки пишган тақдирда чириб кетади. Бу ҳашарот олмадан ташқари дўланага ҳам зарар етказади.
Тарқалиши. Канадада ва АҚШ да учрайди.
Таърифи. Пашшанинг узунлиги 5 мм, танаси қорнининг 2-5 тергитларида оқ, жияги бор, қалқони оқ, асоси ва четлари қopa, орқасининг четларида елка дўмбоқчаларидан тортиб қанотларининг асосигача оқ чизиқлар бор, мўйловлари сариқ, оёқ болдирлари оч сариқ, сонлари ўтиб, учи оқимтир бўлади. Урғочиларининг қорин учида хитинли тухумдони бор. Қанотларда нотўғри шаклли тўртта қорамтир йўллари бор. Тухуми овал шаклда, бандли, оч сарғиш бўлиб, узунлиги тахминан 0,8 мм.
Личинкасининг узунлиги 10 мм гача боради, олдинги учи ўткирланган ва орқага қараб секин-аста қалин тортади. Танасининг орқа учи кесилгандай тик тушган, четларида этли дўмбоқчалари бор. Орқадаги стигмаларида учтадан нафас тешиги бор, шу жумладан иккитаси бир-бирига деярли параллел ҳолатда жойлашган. Олдинги стигмалари 13 бўлакчали бўлади. Сохта пилласининг олд ва орқа учлари ўртасига нисбатан торроқ, туси жигар ранг бўлади.
Ҳаёт кечириши. Пашша ўзи яшайдиган мамлакатлардан янги жойларга асосан мева ва илдиз олдидаги тупроқ билан ўтади. Зараркунанда олма дарахтлари остидаги тупроқнинг юза қаватларида ғумбаклик стадиясида қишлайди. Вояга етган пашшалар ёз бошларида пайдо бўлади, тухум қўйиш даври 2-3 ҳафтага чўзилиб кетади. Тухумини мева пўстининг остига биттадан қўяди, шу билан бирга урғочи пашша меванинг соя томонини танлаб олади. Урғочи пашша ўрта ҳисоб билан 400 та тухум қўяди.
Тухумдан 3-10 кунда личинка чиқади. Тухумдан чиққан личинкалар мевани еб йўл очади, личинкаларнинг ривожланиши 12-30 кун давом этади. Озиқланишини тамомлаган личинкалар мевадан чиқиб ерга тушади ва тупроқнинг юза қатламига кириб, сохта пиллага айланади.
Олма пашшаси жануброқдаги жойларда йилига икки насл беради: биринчи насли эртаги олма навларига, иккинчи насли кечки олма навларига зарар етказади. Канадада олма пашшаси йилига фақат битта насл беради. Олма пашшасининг баъзи ғумбаклари 300 кунгача давом этадиган диапаузага киради.
Кураш чоралари. 457 л сувга 1135 г қўрғошин арсенат ва 907 г 50 % ли ДДТ қўшиб тайёрланган суюқликни дарахтларга пуркаш ҳозирги вақтда чет эл адабиётида энг яхши чора деб тавсия этилмокда.
Ўзбекистонда олма кўчатлари ва меваларига нисбатан умумий карантин чораларини амалга ошириш зарур.