Дала экинларининг асосий зараркунандалари

Ола барид
Baris scolopacea Germ
Зарари. Ола барид личинкаси лавлаги баргининг бандини, айниқса илдизини шикастлайди. Қозоғистонда айрим далаларда лавлаги илдизининг 60 % часи ола бариддан зарарланган ҳоллари бўлган эди.
Тарқалиши. Ола барид Марказий Осиёда, Қозоғистонда, Кавказда, Россиянинг Европа қисмининг жанубида ва Ғарбий Европада учрайди.
Таърифи. Ола барид 2,5—4 мм катталикда бўлади; бу узунбуруннинг танаси кул тус ва қўнғир тангачалар билан қопланиб, қанотустлиги гулдор шаклда кўринади; бош трубкаси узун ва нозик; орқасининг олдинги қисмининг бўйи бош трубкаси узунлигидан ошмайди; қўнғиз пешонасида кўндаланг ўтган чуқур эгатча бор. Тухуми шарсимон, диаметри 0,5 мм, оқ рангда. Личинкасининг бўйи 6 мм, сарғиш-оқ тусда; унинг боши тиниқ сариқ бўлиб, пешона чокининг икки биқинида нақшсимон оч кул ранг 2 доғ ва ёнларида 2 катта доғи бўлади. Оёғи йўқ, танаси эгилган бўлади. Танасида қисқа туклар сийрак жойлашган; анал тешиги тўрт чокли бўлади. Ғумбаги 3,5 мм ча катталикда, оқ рангда, сирти жуда сийрак туклар билан қопланган.
Ҳаёт кечириши. Ола барид личинкалик стадиясида лавлаги ва бегона ўт илдизида, жумладан, олабута, шўрагулли ўсимлик ёввойи гултожихўроз илдизларида қишлайди. Зараркунанда шўрагулли бегона ўтларда баъзан жуда кўплаб йиғилиб қолади. Қозоғистондаги лавлаги пайкалларда бу қўнғиз июнда пайдо бўлади. Урғочи қўнғиз ўсимликларга—барг бандига, поясига ва илдизининг ердан чиқиб турган қисмига бир нечтадан тухум қўяди, кейинчалнк тухумдан чиққан личинкалар ўсимликнинг шу қисмларида йўл солиб яшайди. Ола барид лавлаги экинига кўпинча пояхўр зараркунанда билан бирга шикаст етказиб туради.
Кураш чоралари. Лавлаги пайкали теварагидаги бегона ўтларни йўқ қилиб, лавлагининг сўлиган баргларини юлиб олиб ерга кўмиб туришдан иборатдир.


Улобарис ёки совутли узунбурун
Ulobaris loricata Boh.
Зарари. Улобарис узунбуруни асосан лалми лавлагикорликда ҳамда дашт билан чегарадош лавлаги пайкалларида пайдо бўлади. Жанубий Қозоғистоннинг айрим лалми лавлаги пайкалларида лавлагининг 95 % часи, Тошкент вилоятида лавлагининг 64 % часи (Бруннер) шу зараркунанда личинкаси томонидан зарарлангани кўрилган (Кабакчи).