Dahnoma asari muallifi Y. Amiriyga Navoiy tarifi

Qasam tarzida quyidagi so‘zlarni aytadi:

Qarodin chiqmaydi zulfingdin o‘zga,

Agar bir qil uchi bo‘lsa panohim.

Qutilma qayg‘udin gar furqatingda,

G‘amingdin o‘zga bo‘lsa uzr xoxim

Tuzalmasun yuzimdin qibla siyna,

Gar o‘zga sori bo‘lsa royi rohim

Oshiq nomasini o‘qigan ma’shuqaning qalbidagi ishq-muhabbat yana jo‘sh uradi. U oshiqning sevgisi to‘la musaffo ekanligiga to‘la ishonch hosil qiladi. U oshiq nomasiga javob yozar ekan, o‘z qalbini o‘rtayotgan ishq tug‘yonini oshkor etib, visol onlari yaqinlashganini, hijron tuni tugab, subh sodiq o`ta boshlaganini suhbat – bazm tayyorgarligini ko‘rish zarurligin bayon qiladi. Bu xushxabardan g‘oyat mamnun bo‘lgan oshiq ma’shuqadan qayerda, qanday tarzda bazm uyushtirishni unga maqbul bo‘lishi noma orqali so‘raydi. Ma’shuqaning javob nomasini olgan oshiq bazm tayyorgarligiga kirishadi. Bahromning xovarnaq saroyidan ham go‘zalroq joyda bazm asboblari jamlanadi va oshiq o‘zining ma’shuqasining kirib kelishini intizorlik bilan kutadi. Nihoyat ma’shuqa eshikda paydo bo‘ladi. Ma’shuqa bilan oshiq visol oqshomini zo‘r shodiyona va ko‘tarinki ruh bilan o‘tkazadilar va yakunda sevishganlar murod – maqsadlariga yetadilar. ”Dahnoma” asarining quyidagi qisqacha bayonidan shu narsa ravshan ko‘rinadiki, Yusuf Amiriy garchi o‘zbek adabiyotida o‘zigacha Xorazmiy, so‘ng zamondoshlari Xojandiy va Sayid Ahmad tomonidan davom ettirilgan nomachilik an’anasiga amal qilgan bo‘lsa ham, ijodkor shoir sifatida bu an’anani yangi taraqqiyot bosqichiga ko‘targan, lirik tavsiflarga nisbatan epik holatni kuchaytirish yo‘llari va usullarini tutgan shoir bo‘lgan. Yusuf Amiriy “Dahnoma”si Sharq adabiyotining an’anaviy sevgi-muhabbat mavzusida yaratilgan bo‘lib, unda tasvirlangan voqealar fonida sevgi va muhabbat, vafo va vafodorlik, halollik, rostgo‘ylik, sabot, matonat, turmush qurish masalalari bu ajoyib asarning g‘oyaviy voqealar silsilasini tashkil etadi. ”Dahnoma” asosan nomalardan tashkil topganligi uchun ham undagi obrazlar qiyofasi, xarakter va xususiyatlari shu asarning o‘ziga xos jihatlari doirasida aks etadi. Asardagi oshiq timsoli chin sevgiga ega bo‘lgan inson, kamtarin va sadoqatli yigit, sevgi iztiroblarini mardona yengib, ma’shuqa visoliga intiluvchi, sabotli, matonatli oshiq sifatida talqin etiladi. Oshiq ishq ishi oson emasligini, ko‘p to‘siq va g‘ovlarni yengib o‘tish orqaligina ma’shuqa visoliga yetish mumkin ekanligini his etadi. Shuning uchun ham ma’shuqaning dastlabki g‘azali javobidan tushkullikka tushmaydi. Aksincha, o‘z sevgisida fidoiyligini qayta-qayta ta’kidlaydi.