D tojiboyeva, A. Yo‘ldoshev maxsus fanlarni o'qitish metodikasi

0‘qituvchi: Tojiboyeva D.

0‘tiladigan dars mavzusi:	«Iqtisodiy resurslar va jamiyat ehtiyojlari»
Ma’ruza rejasi:	Ehtiyojlar va ularning tarkibi Ehtiyojdarning cheksizligi. Ehtiyojlarning yuk­salib borishi qonuni Resurslar cheklanganligi va ehtiyojlarni qon­dirish. Iqtisodiyotning bosh muammosi
Asosiy	Ehtiyoj, ehtiyojlarning yuksalib borishi iqtisodiy

tushuncha va terminlar	qonuni, iqtisodiy resurslar, tanlovning muqobil qiymati, ishlab chiqarish imkoniyati chegarasi, resurslar cheklanganligi, iqtisodiyotning bosh muammosi
Darsning maqsadi:	Ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlar va ularning tarkibi, ehtiyojlarning yuksalib borishi mazmunini anglash, iqtisodiyotning bosh muammosini aniqlash, mavzu bo'yicha bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish. Ehtiyojlarni qondirish dara- jasini ko‘rsatkichlarini o'rganish.
O'qituvchi­ning vazifa­lari:	Motivatsion vazifasi: Mazkur mavzu bo'yicha chuqur ma’noga ega savollarni qo'yib, talabalarni fanning keyingi mavzularini va boshqa iqtisodiy fanlarni ham o'rganishga qiziqtirish. O'rgatuvchi vazifasi: Mavzuning asosiy tushun- chalari mazmuni bilan tanishtirish, ularning o'zaro bog'liqligini ochib berish. Rivojlantiruvchi vazifasi: Mantiqiy, tahliliy fikrlashni shakllantirish.
O'quv faoliyatining natijasi	Talaba: 1. Ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlar va uning tarkibini turli jihatdan yondashib ko'rsatib, mazmunini tushuntirib berishi kerak. 2. Eh­tiyojlarning cheksizligi sabablarini aniqlab, ehtiyojlar yuksalishi qonuni mazmunini aytib berishi kerak. 3. Ishlab chiqarish imkoniyati transformatsiyasi egri chizig'i, tanlovning muqo­bil qiymati mazmunini bilishi kerak. 4. Iqtisodi­yotning bosh muammosi va nima sababdan uni bosh muammo deb atalishini bilishi kerak. 5. Ehtiyojlarni qondirilishi qanday ko'rsatkichlar orqali aniqlanishini tushuntirib bera olishi kerak
0‘qitishning metodi va o'rganish texni- kasi		Insert, В/ В/ B, ko'rgazmali qurollardan foydalanish, modellashtiruvchi o'yin, ki­chik guruhlarga bo'linib, hamkorlikda ish­lash, savol-javob
0‘qitish vositalari		Doska, kodoskop, slaydlar, daftar, kitob, gazeta, ruchka, jurnallar, yozuv qog'ozlari
O'qitish sharoiti		Tipik auditoriya
Mazkur darsni o'tgungacha tala-		Talaba: Iqtisodiy qarashlarning vujudga kelishi tushunchasiga ega bo'lishi, «Iqtiso-

Texnologik bosqich, vaqt	Faoliyatning mazmuni '
	0‘qituvchi	Talabalar
Mavzu bo‘yicha dars o'tish- ga tayyor­lanish. 5-10 daqiqa	Avvalgi darsning yakunida talabalarga berilgan vazifa: fanning predmeti, o'rganish metodlari, iqtisodiy qonunlar va kategoriyalarning mazmunini bilib kelish. Qisqacha (blits)-so‘rov metodi qo'llaniladi. Talabalarga har bir kichik gu- ruhning darsda faol qatnashishini ba- holashni taklif qiladi. Ularning baholarini umumlashtirish asosida kichik guruhlar olgan o'rinlar aniqkmishi va ball berilishini uqtiradi Birinchi o'rin — 2 ball. Ikkinchi o'rin — 1,8 ball. Uchinchi o‘rin - 1,7 ball. To'rtinchi o‘rin - 1,5 ball. Beshinchi o‘rin —1,2 ball va hokazo. Baholash jadvali tarqatma material qilib beriladi.	Og'zaki javob berishadi. Asosiy tu- shunchalar- ning mazmu­nini ay- tishadi.
1 - bosqich Kirish: av­valgi mavzu bilan bog‘lash. Mavzuni o'rganishni motivatsi-	Yangi mavzuni o‘tgan mavzu bilan bog'laydi. Mavzuning maqsadi, darsning natijasi va uni o'tkazish rejasi e’lon qilinadi. Nima sababdan iqtisodiyotni nazariy jihatdan o'rganishni aynan shu mavzu- dan boshlayapmiz?- deb savol bilan auditoriyaga murojaat qiladi. Savol-	1.1. Eshitadi- lar, javob beradilar, yozib oladi- lar. •

yasi 5-10 daqiqa	javob metodi qo'llaniladi. Pretest o'tkazish ham mumkin.
11 asosiy bosqich. 15-20 daqiqa. Ma’ruzaning birinchi uz­viy savoli muhoka- masi: 1. Da’vat bosqichi Anglash, tushuntirish bosqichi Fikrlash, tafakkur bosqichi	2.1. Talabalarga insonni yashashi uchun nimalar kerak? Buning sababi nimada? degan savol bilan murojaat qilinadi. «Aqliy huium» metodi qo'llanadi. O'qituvchi har bir talabaga 1—5 ta- gacha so'z aytishi mumkinligini uqti- radi. " 2.1.3. Ma’ruzaning birinchi uzviy savoli bayon qilinadi. Ma’ruzada eshitganlari asosida muho­kama qilib, doskada, daftarda yozilgan ehtiyojlarga turli jihatdan yondashib, guruhlarga ajratish taklif qilinadi. Juftlik, kichik guruhlarga bo'linib dars o'tish metodi qo'llaniladi Muhokamani yakunlaydi.	Eshi- tadilar. Javob beradilar. Bir ta­laba doskaga, qolganlar daftarga yo- zadilar. 2.1.3 Eshita- dilar, asosiy tu- shunchalami yozadilar. 2.3.1. Tala­balar guruh­larga ajra- lishadi. 2.3.2 Har bir kichik guruh ehtiyojlarni turli guruh­larga bo'lib chiqadilar. Har bir kichik guruh vakili bajar- gan ishlari bo'­yicha ma’lu- mot beradi.
Ma’ruza­ning ik­kinchi savoli muho-	2.2.1.Insonlarning turli-tuman ehtiyoj- lariga turli jihatdan yondashib, guruh- larga bo'lib chiqdik. Agar odamning oziq-ovqatga bo'lgan ehtiyoji oshqo- zoui sig'imi bilan oichanadi desak, u	2.2.1. Kichik guruhlar mu­hokama qilib javob beradi­lar.

kamasi 15-20 daqiqa. 1. Da’vat bosqichi 2. Anglash, tushuntirish bosqichi 3. Tafak­kur bos­qichi	juda kam o'zgaradi. Bundan ehtiyojlar o'zgarmaydi, degan xulosa chiqarish mumkinmi? degan muammoli savol qo‘yiladi. Savolni kichik guruhlar to­monidan «Insert» metodini qo'llab, muhokama qilinadi. Talabalarga B/B/B jadvali tarqatiladi. Ularga mavzu bo'yicha 1 va 2 ustunni to'ldirish taklif qilinadi. Talabalarga ma’ruza matni tarqatiladi. Matnni o‘qib, muvofiq ravishda ma’ruza matni chetiga belgi qo‘yib, uning asosida B/B/B ni 4 ustunini to'ldirish va matnni o‘qib, yangi o‘rgangan asosiy tushunchalarni yozishi kerakligi, guruhlardan biri ekspert rolini bajarishini e’lon qiladi. 0‘qituvchi maslahat beruvchi sifatida qatnashadi. Har bir kichik guruhning ma’lumotlari asosida axborot umum- lashtiriladi	Talaba- lar jadvalni to'ldirishadi. Jadvalni qolgan us- tunlarini to'ldirishadi. Asosiy tu­shunchalarni aytib ber- ishadi, yozishadi. Kichik gu- ruhlarning javobini eks­pert guruhi e’lon qiladi.
Ma’ruza­ ning uchinchi uzviy sa­voli mu- hokamasi 25-30 min. Da’vat bosqichi Tu- shunti-	Ishlab chiqarish resurslari tasnifming rasmi namoyish qilinadi va unda yana qanday resurslar ko'rsatilmagani so'ra- ladi: Sizningcha, resurslar cheklanganligi qanday oqibatga olib keladi? Ishlab chiqarish imkoniyati nima? Ma’ruzaning 3-savoli bayon qili­nadi. Tanlashning muqobil qiymati, tanlov mezonlarini o'rganish uchun modellashtiruvchi o‘yin metodi qo'llaniladi (Ilova) Talabalarga tanlov mezoni jadvali tarqatiladi. O'qituvchi	2.3.1. Xoh- lagan tala- balar alohida javob beradi- lar, yozadilar. 2.2.2. Eshita- dilar, yozadi­lar. 0‘yinga qat- nashadilar, jadvalni to'ldiradilar.

rish, anglash bosqichi 3. Tafak- kur bos­qichi	olib kelgan gazeta, jurnal, daftarlardan har bir kichik guruh tanlab olishi taklif etiladi. Har bir kichik guruhni jadval mezonlarini o'zlari ishlab chiqib to'ldirishi taklif qilinadi. Har bir kichik guruh namoyish qilin­gan material va tanlov jadvalini muho­kama qilishadi. O'z tanlov mezonlari bo'yicha jadvalni to'ldirishadi. Iqtiso­diyotning bosh muammosini Teal ha- yotda aks etishiga misollar keltirishadi. O'qituvchi maslahat beruvchi va ku- zatuvchi sifatida qatnashadi.	3.3.3.Asosiy tushuncha, kategoriya- larning nomi va mazmu­nini aniqlashadi.
II I. Yaku­niy bosqich 10-15 daqiqa	Talabalarga har bir kichik guruh- ning darsda faol qatnashishini baholash jadvalini to'ldirib, har bir kichik gu­ruhni o'z fikrini bildirishni taklif qiladi. B/B/B jadvalni uchinchi ustunini to'ldirishni topshiradi. O'qituvchi kichik gunihlardan ba- liolasli jadvalini yig'ib oladi. Yakuniy ball chiqaiadi. Darsga yakun yasaydi. Talabalarning diqqatini asosiy ma­salaga qaratadi, seminar darsiga tayyor- lanishda nimalarga diqqat qaratilishi lozimligi haqida, tushunmagan savol­larni o'quv adabiyotlaridan o'qish haqida ko'rsatma beradi.	3.1. Kichik gu- mhlami top- shiriqni ba- jarish bo'yi­cha bajargan ishlari va bil- dirgan fikrlari asosida qo'­yilgan ballar e’lon qilinadi. 3.2. B/B/B jadvalini uchinchi us­tunini to'ldirishadi.