Д. Т. Абдукаримов

Кўчатнинг илдиз олиши.
Кўчат далага ўтказилганидан сўнгги дастлабки 
даврда унинг ер ўсти қисми жуда сўст ўсади, илдиз тизими эса тез ўса 
бошлайди. Бу давр кўчатнинг илдиз олиши (томирланиш) фазаси дейилади ва у 
одатда 10–15 кун давом этади. Ёш ўсимликнинг илдиз тизими жойлашган 
тупроқ катламида намликнинг етишмаслиги кўчатларнинг томир отишига 
салбий таъсир қилади. Шунинг учун кўчат ўтказилиши биланоқ дархол 
суғориш зарур. 
Ўсимликнинг шаклланиши.
Кўчат ўтказилгандан 10–12 кун ўтгач 
ўсимликнинг ер устки органлари шакллана бошлайди. Кўчатнинг учки 
баргларини тўқ яшил тўсга кириши унинг ер ўсти органларида озик моддалар 
оқимининг тезлашганини ва ўсимлик шаклланиш базасига кирганлигини 
кўрсатувчи белги ҳисобланади. Бу фазада ўсимлик бўйига тез ўсиб, янги – янги 
барглар чиқаради, гўнчалаш олдидан эса ўсиш маълўм вақтгача секинлашади ва 
яна тезлашади. Ўсимлик гул тўпламида марказий гуллар очилганда ўсиш янада 
жадаллашади. Шундан 8 – 10 кун ўтгач, ўсимликнинг ўсиши бирдан 
секинлашади. Унинг шаклланиш даври кўпчилик навларда 40 – 50 кун давом 
этади. Бу даврда ўсимликнинг тупроқ намлигига ва озик элементларига талаби 
анча ошади. 
Гуллаш.
Ўсимлик гўнчалаш бошланганидан 8 – 10 кун ўтгандан кейин 
дастлаб гул тўпламининг ўртасидаги марказий гул очилади. Шундан сўнг ҳар 
1–3 кунда унинг атрофидаги гуллар очила бошлайди. Гўнчалашдан то гул 
очилишигача тамакининг навига қараб 12 – 18 кун ўтади. Гуллаш 
бошлаганидан то охирги гўнчалар гуллаб бўлгунича 30 – 35 кун ва ундан ҳам 
кўпроқ вақт ўтади. 
Уруғининг шаклланиши ва етилиши.
Гуллашнинг ўзоқ муддат давом 
этиши уруғининг пишиб етилишига ҳам таъсир қилади. Тамаки гуллаб бўлгач, 
кўсакчаларнинг тўлик етилишига 20–22 кун ўтади. Гул тўпламининг 
марказидаги кўсакчалардаги уруғлар етилиб бўлган даврда унинг атрофида 
жойлашган кўсакчаларда уруғ энди шакллана бошлаган бўлади. Шунинг учун 
ҳам уруғликка ажратилган майдонларда гул тўпламига шакл бериш тавсия 
килинади. Бунда гул тўпламининг марказидан энг ўзоқда жойлашган гўнчалар 
чилпиб ташланади ѐки кимѐвий йўл билан (этрилнинг 0,2 % ли эритмаси билан) 

---

196 
тўктирилади. Бу тадбир уруғ массаси ҳамда унинг ўнўвчанлиги ошишини 
таъминлайди.