Д. Т. Абдукаримов

Бошланғич материал-
ВИР даги тариқнинг жаҳон коллекциясида ер 
шарининг тариқ экиладиган ҳамма минтақалардан йиғилган 10000 га яқин 
намуналар мавжуд.
Тариқ коллекцияси ҳар хил экологик – географик гуруҳлардаги нав ва 
намуналарида алоҳида мавжуд бўлган қимматли хўжалик белгилари 
уйғунлаштирилган холдаги навлар яратиш учун асосий бошланғич материал 
бўлиб хизмат қилади.
Ҳосилдорликка қаратилган селекцияда
қимматли бошланғич материал 
бўлиб тариқнинг чўл гуруҳининг Волга бўйи, Козоғистон, Украина намуналари 
ҳамда ўрмон – чўл, Тяньшань олди ва Ўрта Осиѐ тоғли гуруҳлари ҳам 
эътиборга моликдир. Узоқ Шарқ экологик гуруҳида қоракуяга чидамли 
намуналари (К – 50, К – 917, К–980 ва бошқалар) бўлиб улар шу касалликка 
бардошли навлар яратиш учун аҳамиятлидир. Масалан илкбор 1938 йилда К – 
50 намунасидан қоракуяга чидамлилик донори, касалликнинг кўп 
популяцияларига чидамлилигини сақлаб қоладиган ва бу хусусиятни 
дурагайларга яхши узатадиган N 1843 (К – 8763) шакли ҳосил қилинган. N 1843 
намунасини Веселоподолянское 367 нави билан чатиштириб ВНИС – 29 нави 
яратилди. Бу нав қоракуяга чидамлиликка қаратилган селекциясида кенг 
қўлланилади. Унинг асосида қоракуяга чидамли Веселоподолянское 632, 
Веселоподолянское 961, Иммунное 366, Саратовское 2, Солнечное ва бошқа 
навлар яратилган. 
Монгол – бурят, шимолий ва ўрмон – чўл экологик гуруҳларидан меланоз 
билан кучсиз касалланадиган нав – намуналари ажратиб олинган. Тезпишар 
навларни яратишда монгол – бурят, шимолий ва саян – олтой экологик 
гуруҳлардан фойдаланиш мумкин. 
Кремовое 311, Уральское тонкопленчатое, Уральское 1419, Омское 9, 
Сибирское желтозерное, Орловское 92, Долинское 86, Горьковское 43 ва бошқа 
навлар Совуққа чидамлилик селекция йўналишида қимматли бошланғич 
материал бўлиб хизмат қилади, чунки улар паст ҳароратларда униб чиқиш 
қобилиятига эга.