D. D. Safarova sport morfologiyasi

8.2. Sportchi organizmini tiklanishning zamonaviy usullari
Murabbiy  sportchi  organizmini  tiklash  uchun  sportchi  orga- 
nizmida  yagona  fiinksional  tizim  yaratishi  lozim,  bunda  unga 
kerak  bo‘lgan  barcha  tashqi  va  ichki  tarkibiy  qismlardan  foyda- 
laniladi,  aks holda ulami boshqa funksional  tizimlarga chalg‘itish 
mumkin.  Barcha harakatlar aniq bir natijaga erishishga qaratilgan 
bo‘lishi  lozim,  negaki  aniq  sport  faoliyati  tuzilishi  asosida tanlab 
olingan vosita va usullar universal uslubiyatlar bilan solishtirilgan- 
da ko‘proq ta’sir o‘tkazib, bu universal uslubiyatlami  izlash mos- 
lashuv  va  funksional  tizimlar  nazariyasi  nuqtayi  nazaridan  nati- 
jasiz  bo‘ladi.  Bu  holda  sport  natijalarini  keyinchalik  o‘sish  ta’sir 
kuchlari  yig‘indisining  keyinchalik  ortish  (moslashuv  tizimi  bar- 
bod  bo‘lish  xavfi  ostida),  yoki  yuqori  samaradorli  organizmning 
yashash  sharoitlarini  ko‘p  darajada  (bu  holda,  birinchi  navbatda 
ichki) vosita (farmakologik, fizioterapevtik)ni  qo‘llash yordamida
169

---

ish  qobilyatini  oshirish  hozirgi  kunda  ko‘pchilik  holatlarda  sport 
mashg‘ulotlarini tashkil qilish haqiqatdan xuddi shu qoidaga asos- 
lanib  amalga  oshirilmoqda,  bunda  ko‘proq jismoniy  tarbiyaning 
maqsad  va  vazifalariga  qaratilgan  bo‘lib,  bunda  yuqori  klassda- 
gi  sportchilami  emas,  balki  har  tomonlama jismoniy  rivojlangan 
kishini shakllantiriladi.
Hozirgi paytda tiklanish vosita va usullar uch guruhga boiinadi:
1)  pedagogik;  2)  tibbiy-biologik;  3)  psixologik.  Sportchi  tay- 
yorlashda  tiklovchi  vositalardan  kompleks  foydalanish  zamriyati 
shubha  tug‘dirmaydi.  Tibbiy-biologik  vositalami  e ’tiborga  ol- 
masdan  faqatgina  pedagogik  vositalardan  foydalanish  bu  savod- 
sizlarcha yondoshuvni ko‘rsatadi va mutlaqo yuzaki chiniqishning 
ko‘rinish sifatida baholaniladi.